تعریف دولت محلی و تبیین جایگاه آن در شهرهای ایران

در طی دهه 1990 میلادی، دولت محلی به یکی از واژه‌های محوری علوم اجتماعی، به ویژه در حوزه نظریه سیاسی، علوم سیاسی و جغرافیای انسانی تبدیل شده است (برک‌پور، اسدی، 1387). تا کنون تعریف‌های گوناگونی از دولت محلی شده است. به عنوان مثال در کتاب مدیریت و حکمروایی شهری، آقای برک‌پور و اسدی به نقل از نظریه پردازان حکومت‌های محلی، دولت‌های محلی را چنین تعریف می‌کنند:

دولت، مجموعه‌ای از نهادهای رسمی و حقوقی با قدرت قانونی است. اما دولت محلی نوعی فرایند است. این فرایند نظام به هم پیوسته‌ای است که هم حکومت و هم اجتماع را در بر می‌گیرد و پاسخگویی، تناسب و آینده‌نگری، توانایی برخورد مؤثر با مسائل جاری و پیش‌بینی رویدادها را در بر می‌گیرد.

دولت محلی شامل مکانیسم‌ها، فرایندها و نهادهایی است که از طریق آن شهروندان و گروه‌های مردم، خواسته‌های خود را بیان می‌کنند. و این دولت محلی شامل دولت، بخش خصوصی و سازمان‌های جامعه مدنی است. در این سه حوزه باید نهادهای حکمروایی را برای کمک به توسعه انسانی پایدار به منظور کاهش فقر، ایجاد شغل، حفظ محیط زیست و پیشرفت زنان طراحی کرد (برک‌پور و اسدی به نقل از UNDP, ،1387).

عملکرد دولت محلی

در واقع دولت محلی پایین‌ترین سطح دولت در چارچوب نظام اداری یک کشور است. عملکرد دولت محلی بر اساس چارچوب قانونی و یا بر اساس تفویض قدرت سطوح بالاتر شکل می‌گید (قبادی، 1391، 54). در کشورهایی از قبیل ایالات متحده آمریکا و انگلستان که سابقه طولانی را در تشکیل حکومت‌های دارند به نظر می‌رسد توانسته‌اند جایگاه قانونی و شایسته این نهادهای مردمی را در اداره امور شهر به دست بیاورند. در این کشورها ساختار حکومت‌های محلی با کشورهای در حال توسعه دارای تفاوت‌های اساسی می‌باشد به عنوان مثال تأمین آب آشامیدنی شهر، تأمین نیروی برق شهر و اداره بیمارستان‌ها به عهده این نهاد می‌باشد در حالی در کشور ما این عوامل خارج از وظایف شهرداری‌ها می‌باشد.

حاکمیت محلی در ایران

اگر بخواهیم حکومت محلی را در ایران توصیف کنیم شاید نزدیکترین نهادی که با تعاریف حکومت محلی در ایران مطابقت دارد شهرداری است. شهرداری که در ایران بر اساس قانون مصوب سال 1334، وظایف آن بسیار محدود تعریف شده است از جمله این وظایف می‌توان به جمع‌آوری زباله، آسفالت معابر، زیباسازی و روشنایی شهر اشاره کرد که امروزه در کشورهای توسعه یافته، این وظایف جای خود را به وظایف بسیار گسترده و منعطف داده است. دولت محلی که نشأت گرفته از خود مردم در سطح محلی است به نظر می‌رسد هنوز در ایران جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. شهروندان هنوز در تهیه و اجرای طرح‌های شهری نقش چندان فعالی ندارند. شاید در نگاه اول به نظر برسد شوراهای شهر که نمایندگان مردم در مدیریت امور شهر هستند در مدیریت نقش فعالی دارند در حالی که در باطن چنین نیست زیرا معمولاً در سیاست‌ گذاری‌های شهر علاوه بر شوراها، نقش نماینده مجلس شهر مورد نظر و فرماندار و سایر نهادهای سیاسی پر رنگ‌تر از نقش شوراها به نظر می‌رسد.

هنوز زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی شهرها در ایران از نظر ثبات نظام اداری، جهت توسعه پایدار شهر به درستی تعریف نشده است. زیرساخت‌های حقوقی، اداری و مالی از قبیل مقررات زمین، سلسله مراتب حکومت‌های ملی و محلی، تأمین درآمدهای پایدار از بعد قانونی و قوانین مربوط به اخذ مالیات شهرداری از شهروندان هنوز به درستی جایگاه خود را در نظام اداری و قانونی کشور پیدا نکرده است. رشد دانش برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت شهری، پردازش اطلاعات و مشارکت مردمی از قبیل آگاهی عمومی، تشکل‌های اجتماعی و نهادهای مردمی هنوز دارای ساختار مناسب و جایگاه قانونی مناسب نمی‌باشد (پیرزاده و همکاران، 1387). در کتاب مدیریت شهری دکتر علامرضا لطیفی شرایط حکومت‌های محلی در ایران چنین تعریف شده است:

“شهرداری‌ها در ایران بخش بسیار محدود و مشخصی از مدیریت شهری را در اختیار دارند. اداره شهرها در ایران فاصله بسیار زیادی با حکومت شهری دارد. حتی حضور تعدادی نماینده مردم در شوراهای شهرها نیز نمی‌تواند شهرداری‌ها را به سطح مدیریت جامع شهری برساند. مهمترین مسائل اداره شهرها از دیدگاه شهرداری‌ها، تأمین برخی نیازهای عمومی شهر است. بنابراین مدیریت شهری در کشورهای اروپایی که به عنوان دستگاه حاکمه عمل می‌کند با مدیریت شهری در ایران که اداره نظارت و نگهداری شهر است، تفاوت ماهوی دارند” (لطیفی به نقل از سعیدنیا، 1391، 57).

موارد ذکر شده در واقع جایگاه نامناسب حکومت محلی در شهرهای ایران را بیان می‌کند. اما به نظر می‌رسد مشکل اساسی بعد از اصلاح قوانین شهری و زیرساخت‌ها، نحوه اداره و شیوه مدیریت حکومت‌های محلی باشد. امروزه ضعف بنیادهای مدیریت شهری، عدم اختیار کافی مدیران شهری جهت تصمیم‌گیری در مدیری امور شهری به صورت یکپارچه و وجود سوابق ریشه‌دار مدیریت متمرکز دولتی باعث شده تا مدیریت امور شهری عملکرد موفقی نداشته باشد. به نظر می‌رسد بعد از اصلاح نظام ساختار اداری و قوانین شهری کشور، مدیریت یکپارچه شهری حلقه مفقودی در مدیریت موفق امور شهری باشد.

(برگرفته از کتاب برنامه ریزی استراتژیک در مدیریت شهری، غلامرضا لطیفی، علی سنایی، 1394).

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه  مدیریت شهری و برنامه ریزی شهری

09333358943

مدیریت شهری و رقابت‌پذیری

با توجه به تغيير در عوامل مؤثر بر رقابت كلانشهرها، عامل مكان جغرافيايي، معنايي متفاوت يافته و تحت تأثير عامل فضا قرار گرفته است. به عبارت ديگر، برندسازي براي مكان‌ها وجهه فضايي آنها را نشان مي‌دهد كه متأثر از عامل ارتباطات جهاني شهرها و همكاري شبكه‌اي شهرهاست. به اين شكل، يكي از وظايف مديريت شهري، كمك به ايجاد برندي مناسب با ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي اقتصادي شهرهاست. همانگونه كه موفقيت رقابتي شركت‌ها به شدت با محيط اقتصادي، سياسي و فرهنگي كشورهايي كه در آن مستقر هستند، وابسته مي‌باشد، موفقيت شهرها نيز به عامل تصويرسازي مناسب براي شهرها وابسته است. تصميم‌سازي مناسب براي ايجاد تصوير بهتر و جذب سرمايه به شهرها با كمك برندسازي، از جمله اقداماتي مي‌باشد كه بر عهده مديريت شهري است. اين راهبردها بايد منطبق بر مزيت‌هاي منطقه‌اي شهرها باشند. اين بدان معناست كه عوامل مزيت رقابتي به طور منطقه‌اي تعيين مي‌شوند. به بيان ديگر، پايداري رقابت‌هاي منطقه‌اي، در مزاياي محلي نهفته است (قادری و همکاران؛ 1392: 48).

امروزه چهار راهكار اساسي براي بهبود چهره و تصوير عمومي از شهرها وجود دارد كه معمولاً از تركيبي از راهكارهاي مختلف استفاده مي‌شود:

• توسعه خدمات اجتماعي: هدف از اين راهكار، ارتقاي كيفيت محيطي براي ساكنيني كه اكنون در جامعه مورد نظر در حال زندگي و كار هستند و ساكنين بالقوه يا خريداران آتي مكان، مي‌باشد. اين راهكار، از توسعه خدمات آموزشي، تسهيلات بهداشتي، خدمات رفاهي و اداري و … پشتيباني مي‌نمايد.
• برنامه‌ريزي و طراحي مجدد شهري كه بر بهبود كيفيت‌هاي فضايي مكان تأكيد دارد.
• توسعه زيرساخت‌هاي اقتصادي كه بر توسعه زيرساخت‌هايي نظير راه‌هاي ارتباطي، تأمين برق و سوخت، ارتباطات و نظاير آنها متمركز است.
• برنامه‌ريزي و مديريت بازاريابي مكان (Jensen et al., 1997).

سرمایه اجتماعی

به طور كلي سرمايه اجتماعي، مبادله اقتصادي را در محيط كلان شهري تسهيل مي‌كند و از هزينه‌هاي مبادله در اقتصاد شهري مي‌كاهد. سرمايه اجتماعي در فرايند توليد، همانند ساير عوامل توليدي (سرمايه فيزيكي، نيروي كار، تكنولوژي و سرمايه انساني) ايفاي نقش مي‌كند. همچنين سرمايه اجتماعي، ميزان نرخ تراكم و كيفيت انواع ديگر سرمايه‌ها را (به ويژه سرمايه انساني) تحت تأثير قرار مي‌دهد. بر اين اساس، مديريت شهري بايد راهبردهايي را توسعه دهد كه احساس مسئوليت دانش را تقويت كرده و از فرصت‌هاي ناشي از سرمايه‌هاي اجتماعي، بهره‌برداري نمايد. شكل زیر نشان مي‌دهد كه مدیریت شهري چگونه با تأثير بر رشد صنايع جديد نوپا، ايجاد اشتغال بيشتر و ارتقاي كيفيت زندگي، مي‌تواند به افزايش درآمد شهر منجر شود.

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه  شهرسازی

مشاوره انجام پایان نامه  برنامه ریزی شهری

09333358943

الگوي شهرسازي امروز

تکنولوژي به عنوان مهم ترين عامل برتري در شهر مدرن محسوب مي شود. الگوی شهرسازی امروز، تغييرات زيادي در شهر ايجاد نمود، هدف از گسترش تکنولوژي ايجاد رفاه براي مردم و ساکنين شهرها بود اما خود معضلي براي شهرهاي مدرن شد، تکنولوژي توانست شهرسازي را در مناطق مختلف اقليمي و فرهنگي را يکنواخت نمايد، گرما و سرما را کنترل نمايد. ولي مشکلات زيست محيطي، فرهنگي، انساني ايجاد نمود.

انرژي فراواني براي اين رفاه نياز بود تا توانست شهري يکنواخت با معماري مشابه توليد کند، انرژي مصرف در شهرهاي مدرن به حدي رسيده است که تا چند سال ديگر بحران انرژي به وجود خواهد آمد ، همچنين بر اساس قانون آنتروپي بازگرداندن اين انرژي خود انرژي زيادي را مي خواهد. بنابراين روند شهرسازي موجود هر چه جلوتر مي رود بحران هاي شهري بيشتر مي شود زماني آلودگي فقط آلودگي هوا بود ولي در حال حاضر آلودگي آب، خاک، صوتي و بصري نيز رسيده است. با آنکه سازمان­هاي مختلف فرهنگي هر روز گسترش مي يابند ولي از نظر فرهنگي معضلات شهري گسترش مي يابد معضلاتي مانند گسستگي خانواده ها، اعتياد، طلاق و خيلي از مشکلاتي که به وجود آمد هر چه قانون پيچيده تر و نيروهاي امنيتي بيشتر مي­شود امنيت نيز ضعيفتر مي شود. بحران وضع موجود از عدم تعادل در مصرف منابع می باشد (غلامی بیمرغ، زنگی آبادی؛ 1391: 179).

ایدئولوژی شهرسازی اسلامی

در هر مکتب و ايدئولوژي عدالت مفهومي و معنايي با توجه به اصول آن مکتب يا ايدئولوژي دارد در ايدئولوژيي ­هايي که مبناي انساني دارد عدل براي انسان مي باشد پس مفهومي کاملاً انساني دارد و نمي تواند مفهومي بالاتر داشته باشد. براي داشتن عدالت همان طور که اشاره شد روح ايمان نياز مي باشد تا شرک را از بين ببرد و با ايجاد عدل در جامعه آرامش و تسکين بر قلوب مردم جاري ساخت، بر همين اساس است که وظيفه هر رسولي و پيامبري ايجاد عدالت مي باشد. در مقابل شهر مدرن بر اساس روح اومانيستي مي باشد و انسان محور امور است بنابراين در ذات خود نابرابري به همراه دارد همين محوريت انسان در فرهنگ و ايدئولوژي بزرگترين عامل در عدم اجراي عدالت مي باشد زيرا شرک اصلي انسان محوري جديد مي باشد.

عدالت در اسلام هم مفهومي اجتماعي و هم مفهومي فردي دارد اما تفاوت آن در دين اسلام با ساير ايدئولوژي ها در توحيدي بودن آن است به طوري که در ايدوئولوژي غير ديني جنبة فردي آن به دليل اومانيسم و جنبة اجتماعي به خاطر ناسيوناليسم نمي تواند اجرا شود. براي رسيدن به الگوي در شهرسازي ما بايد به سه شاخص اصلي برسيم که شامل امنيت، عدالت و آسايش مي­شوند در واقع براي عموم مردم اين سه بايد رعايت شود اما عدالت در اسلام براي دشمن نيز بايد رعايت شود.

بنابراين عدالت اگر چه مجري آن در شهر مؤمن باشد ولي براي تمام ساکنين چه مؤمن و غير مؤمن و حتي دشمن بايد اجرا شود تا شهر به سعادت برسد. بنابراين عدالت برکتي به شهرها مي دهد که مردم را بي نياز مي کند و شهر را امن مي نمايد و رفاه را به همراه مي­آورد اما در شهر مدرن که بر اساس الگوي سرمايه داري مي باشد، شايد اين عدم تعادل در کشورهاي مبدأ آن کمتر باشد ولي در کشورهاي پيرو خود به خود منجر به عدم تعادل مي شود.

در واقع الگوي توسعه کنوني تبليغ شده براي شهرها که در تمام جهان گسترش يافته زهکشي شده براي صاحبان اين نوع سبک از توسعه مي باشد. بنابراين ما براي رسيدن به پيشرفت در شهرهاي خود نيازمند پيشرفت با وجة بومي مي باشيم که خود پيشرفت با الگوي اسلامي بدون عدالت منجر به شکست مي شود. در واقع بي عدالتي موجود در شهرهاي مدرن بحران هاي شهري و فراشهري را به وجود آورده است.

بحران­ هاي طبيعي مانند آلودگي ها و بحران هاي انساني مانند حاشيه نشيني، فقر شهري عامل اصلي آن بي عدالتي مي باشد. عدم تعادل در مصرف بحران هاي توليد زباله، دفع آن و مصرف بيش از حد انرژي و منابع را در پي داشت. بنابراين اگر تعادل و عدالت در الگوي شهرهاي اسلامي ايراني رعايت شود خيلي از بحران هاي شهري موجود را ما شاهد نيستيم (همان منبع).

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

09333358943

شهر اسلامی

شهر محل سکونت انسان ها در کنار یکدیگر است که بنا به عوامل گوناگونی چون، فرهنگ، قومیت، ملیت، مذهب و … ، دارای ویژگی های خاص خود می باشد. بنابراین وقتی یک شهر را اسلامی می خوانیم، نقش مذهب و تاثیر آن در شکل گیری کالبد شهر، مورد توجه قرار خواهد گرفت. علاوه بر کالبد و نمای ظاهری، شهر دارای مفهوم و هویتی است که از پس مفاهیم آسمانی و ماورایی، پدیدار گشته و این روح معنوی و قدسی، جسم بی جان شهر را روحی تازه بخشیده که موجبات تجلی آرمان های معنوی در زندگی فردی را نیز فراهم کرده است.

شهر اسلامی دارای ویژگیهایی است که باید علاوه بر تامین نیازهای مادی انسانها، آنها را به سوی ارزشهای اسلامی نیز هدایت کند. از این رو اصول حاکم بر ساختار شهر باید برگرفته از صفات الهی باشد. یکی از این صفات عدل است که باید در سرتاسر شهر اسلامی( از نظرکمی و کیفی) قابل لمس باشد. عدالت حاکم بر شهر اسلامی، از روابط اجتماعی تا نحوه ایجاد شکل کالبد شهر و حتی مکانیابی آنها، نقش تعیین کننده ای در شهر دارد. از این رو و با توجه به تجلی سنت، مسجد به عنوان مصداق نمود عدل در شهر اسلامی شناخته شده است (حصیلی و بامداد، ۱۳۹۳).

نامیده شدن «شهر اسلامی» و اطلاق آن به شهرهاي مسلمانان (به ویژه «شهر اسلامی» رواج عنوان شهرهاي تاریخی ممالک اسلامی یا شهرهاي مسلمان نشین ،(از قرن نوزدهم میلادي و توسط مستشرقان آغاز که به شهرهاي ساخته شده توسط مسلمانان و محل زندگی آنان اطلاق «شهر اسلامی» شد. از آن دوران به بعد می شد، به مرور در نوشته ها و آثار مربوط به تتبعات شهري سکونتگاه هاي مسلمانان، بر این اساس که با حریم فیزیکی و یا ذهنی خاص خود تجلی جامعه فرهنگی متمایز از سایر تمدن ها هستند، در ادبیات غرب تثبیت شد (نقی زاده، 1390).

زندگی به شیوه اسلامی که مبتنی بر هدف تعالی انسان است، بدون تلاش در جهت به کار بستن دستورالعمل منطبق بر ارزش­هاي دینی، امکان پذیر نخواهد بود. در واقع قرآن (در آیه 205 سوره بقره) و نیز سنت، صریحاً بی نظمی در هرکدام از جنبه هاي زندگی را محکوم نموده و استفاده از تمامی امکانات و اقدامات سازمان یافته در جهت دستیابی به ارزش هاي اسلامی را ضروري می دانند. طراحی و مقررات شهرسازي (ساخت محیط)، که تأثیر بسزایی در تحقق و تقویت اصول اجتماعی اسلام دارد، یکی از این تلاش ها است. قرآن کریم به عنوان قانون اساسی دین اسلام و نیز بهترین نسخه شفابخش آلام روحی و جسمی انسان­ها که در بر گیرنده تمامی نیازهاي دنیوي، اخروي، فردي و اجتماعی انسان ها است، به مقوله شهر نیز توجه ویژه­اي داشته و در آیات بسیاري به این مسئله مهم پرداخته است، تا جایی که خداوند متعال دوبار به شهر قسم می­خورد: مراد از شهر در این آیات، شهر مکه معظم است.

شهر مکه به عنوان  ((لا اقسم بهذا البلد و انت حل بهذا البلد)). از این منظر، شهر در اسلام در جایگاه بسیار بلندي قرار گرفته و در قاموس هیچ اندیشه و مکتبی با این عظمت از آن یاد نشده است. از طرف دیگر، اندیشمندان اسلامی همواره براي رسیدن به جامعه ایده آل و شهر اسلامی که در آن به خواسته هاي مادي و معنوي برسند، تلاش کرده اند. دستیابی به شهري که بستر رشد کمالات انسانی را فراهم کند، نیازمند اندیشه هایی بوده است؛ تا با شناخت ابعاد وجودي نیازهاي واقعی انسان و شناسایی و باور کردن آن ها به تجلی آن به پیدایش تمدن هاي بشري بینجامد.

نکته اي که شهرسازان نباید از آن عدول کنند، ترسیم اندیشه هاي هنر اسلامی در بهره گیري از جهان هستی براي تعالی انسان هاست. ترویج صحیح این اندیشه، سبب تجلی و ظهور شهرهاي برگرفته از تمدن اسلامی خواهد شد.

شهر اسلامی در تعالیم اسلامی، حائز مباحث گسترده و وسیعی بوده است. به نظر می رسد شهر اسلامی تنها شهري با مناره ها و گنبدهاي متعدد، برخوردار از اماکن مذهبی متنوع و داراي چهره تاریخی و باستانی مانند شهرهاي اوایل اسلام نیست؛ بلکه شهري است با انسان هاي موحد و با عقایدي که نشأت گرفته از آموزه­هاي اسلامی است.

شهر اسلامی، شهري است که به طور نسبی، براساس اصول و آموزه هاي قرآنی و نبوي ساخته شده است. شهر اسلامی ماهیتی است بالقوه که می­تواند در هر زمان و مکانی با توجه به فناوري، مصالح، دانش و هنر و فرهنگ بومی (که با اصول و ارزش هاي اسلامی در تعارض نباشند) تفسیر و تجلی خاص خویش را داشته باشد (Jamalinezh & others, 2012: 33).

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

09333358943

عوامل تعیین کننده افزایش رقابت‌پذیری شهری

مطالعات انجام شده در مورد موفقیت منطقه‌ای به طور مشخص مبتنی بر تحلیلی از مقدار قابل توجهی از داده‌های آماری هستند. نظریه پردازان این شکل‌ها را برای تعین ارتباط بین شاخص‌های مشخص و عملکرد اقتصادی به کار می‌برند. تعیین کننده‌های رقابت‌پذیری عبارتنداز:

• ساختار اقتصادی: بهره‌وری و اشتغال، معمولاً در بخش‌های خدماتی بالاتر هستند و ارزش افزوده بالاتری تولید می‌کنند.
• فعالیت نوآور: یک محیط مناسب می‌تواند توانایی منطقه را برای پاسخگویی به هر نوع چالش زیست محیطی، کاری، تکنولوژیکی و یا هر نوع چالش دیگر، از طریق استراتژی تطبیقی درست تأمین کند.
• قابلیت دسترسی منطقه‌ای: قابلیت دسترسی، شبکه‌های حمل و نقل و موقعیت جغرافیایی، گستره فرصت‌ها را محدود می کند و بر هزینه و زمان سفر و به علاوه زمانی که طول می‌کشد تا تولیدات به بازار برسند، اثر می‌گذارد. زیرساخت حمل و نقل و ارتباطات می‌تواند به کاهش آثار محدودیت‌های جغرافیایی بر توسعه کمک کند.
• تخصص نیروی کار: در آموزشی می‌توان به طور قابل انعطافی تغییر در تقاضای بازار نیروی کار را مدیریت کرد. این نوع تخصصی، می‌تواند نسل‌های جوانتر را آماده کند و نیروی کار موجود را نیز با هدف فعالیت‌های خلاق و نوآور و خدمات اشتغال دوباره آموزش بدهد.
• ساختار اجتماعی: فعالیت‌های اقتصادی دانش محور و رشد خدمات اقتصادی، طبقات میانی را در مناطق موفق تقویت می‌کند. به عنوان مثال طبقه کارگر یقه آبی کوچکتر می‌شوند و فقط تعداد کمی از فعالیت‌ها، فرصت اشتغال برای نیروی کار غیر حرفه‌ای فراهم می کند.
• مراکز تصمیم: حضور و وجود رؤسای شرکت‌ها مهم است. ساختمان‌های مرکزی شرکت‌ها، تقاضا برای کارمندان با کیفیت بالا را در بازار نیروی انسانی ایجاد می‌کند، محرکت و مشوقی برای آموزشی بهتر محلی فراهم می‌کند، پایه دانش را تقویت می‌کند و محیط کار را ارتقا می‌بخشد.
• محیط زیست: طبقه متوسط در حال رشد، ماهر و به لحاظ فرهنگی خواستار منطقه موفق، محیط زیست پیشرفته‌تر (امنیت عمومی، کیفیت خدمات عمومی، معماری شهری جذاب، مسکن با استاندارد بالا، حمل و نقل عمومی محلی خوب و …) و محیط طبیعی امن و سالم‌تری دارد. مردم نه تنها نیازهای خود را طلب می‌کنند بلکه برای داشتن نقشی فعال در حمایت از محیط زیست نیز آماده شده اند (داداش‌پور، احمدی؛ 1389: 68-69).

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه برنامه ریزی شهری

09333358943

بازار اصفهان

تجار اصلی بازار اصفهان دفاتری در راسته­های بازار ندارند. اما محل کار آنها در کاروانسراهای وسیع و مجلل که در پشت راسته­ها است، قرار دارند. واژه­ی کاروانسرا از زمان گذشته نشأت می­گیرد. زمانی صف­هایی طولانی از شتر، اسب و خر وارد بازار می­شد اما کامیون­ها با سرعت جای این کاروان­های حیوانی را می­گیرند (Miller, 1961: 13-14).

در سال ۱۹۶۰ م، در راسته­های بازار، در میان فروشندگان و خریداران، مسیرهای ویژه­ای بود که از حاشیه­ی شهر به وسیله­ی راهی که فاقد سقف و در و دروازه بود به بازار متصل می‌شد. در حاشیه­ی این راه هیچگونه کاراوانسرای یا تجارت خانه نبود تا مسافران و تجار بتوانند به سرعت و بدون درد سر خود را به مراکز خرید و فروش عمده برسانند.

تا دوره میلر، خیابان کشی در این روند تاثیر گذار بوده است.

در سال ۱۹۳۱ م.۱۳۱۰ش. تنها سه خيابان آسفالت شدند: خیابان طالقانی (شاه) ، خیابان هاتف و حافظ. (25 :1969 ,Proudlove). چنین تغییرات ارتباطات در حمل و نقل، بر فضای مورد استفاده در بازار تاثیر گذار بوده است. افزایش جمعیت همچنین موجب تغییرات اجتماعی و گسترش شهر شد و فشار شدیدی به منظور استفاده­ی بیشتر از وسایل نقلیه را بر سیستم وارد کرد (همان، ۲۵) اما این فشار یکطرفه نبوده بلکه از طرف بازار و هم از خارج بازار فشار وارد می­شد که نیاز استفاده از وسایل نقلیه را به خوبی نشان می داد. بنابراین این گاراژها در حاشیه­ی بازار شكل گرفتند. بنابه گفته­ی بازاری­ها، بازار خود به عنوان شهر با هسته­ی اصلی شهر تلقی می­شد که در مصاحبه آشکارا به آن اشاره می­کنند که حاشیه­ی شهر همان حاشیه­ی بازار است.

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه مهندسی معماری و شهرسازی

09333358943

شهرهای رقابت پذیر

تا قبل از دهه 90 میلادی، مفهوم رقابت‌پذیری صرفا شامل بنگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز تولیدی و خدماتی می‌شد. ولی از اواسط دهة 90 میلادی، و با رفع موانع جابه‌جایی نیروی انسانی و سرمایه و تغییر شرایط جهانی، خط پایان کسب وکار، و آغاز فرآیند جهانی شدن مفهوم اقتصاد، از دیدگاه بسیاری از اقتصاددانان و صاحب نظران علوم منطقه‌ای برای کشورها نیز معنادار شد و بر این اساس، بازتعریف‌های متعددی با هدف رفع کاستی‌های این انگاشت صورت گرفت  (شریف‌زادگان، ندایی طوسی؛ 1395: 108). با نگاهی دقیق‌تر به ریشه ظهور رقابت‌پذیری در سطح مکان می‌توان دریافت که برای اولین بار مفهوم رقابت‌پذیری سرزمینی[1] ابتدا توسط پورتر در سال 1990، در سطح ملت‌ها به کار گرفته شد و سپس به شهرها گسترش یافت (Kresl, & Singh, 1994).

نظریه پردازان رقابت پذیری

به دنبال آن، افزایش اهمیت نقش عوامل بیرونی و مکانی در رقابت‌پذیری قلمروئی سبب شد تا برنامه‌ریزی توسعة فضایی نیز به شیوة افزایش رقابت‌پذیری مکان و موفقیت آن در جذب سرمایه و نیروی انسانی، به دغدغة بسیاری از صاحب نظران علوم منطقه‌ای و شهری تبدیل شود (شریف‌زادگان، ندایی طوسی؛ 1395: 106). در این میان، نظریه‌ پردازان رقابت‌پذیری در مقیاس مکان، به سه دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول، دکترین مرکانتلیست‌ها (بازاربست گرایان)[2] هستند. از دیدگاه این نظریه پردازان، وجود رقابت‌پذیری اقتصادی در سطح کشورها همانند رقابت موجود میان بنگاه‌های اقتصادی می‌باشد. این در حالی است که دسته دوم نظریه پردازان که به دکترین مایکل پورتر (اقتصاددانان استراتژیست) معتقد هستند باور دارند که وجود رقابت‌پذیری در سطح کشورها متفاوت با بنگاه‌ها می‌باشد. از دیدگاه این نظریه پردازان، رقابت نوین کشورها مستلزم بهره‌وری بنگاه‌ها است تا دسترسی به عوامل تولید و مزیت‌های نسبی. همچنین بهره‌وری بنگاه نیز بستگی به چگونگی رقابت آنها دارد و نه زمینه‌ی فعالیتی که در آن رقابت می‌کنند. با این خردمایه که برونداد بهره‌وری، کیفیت بالای زندگی و دستمزدهای بالا، هدف غایی رقابت‌پذیری به شمار می‌رود، بهره‌وری نیز نه در گرو تشویق کسب وکارهای خاص، بلکه در گرو ظرفیت کشورها در ایجاد شرایط محیط بیرونی کسب وکار برای افزایش بهره‌وری است. بطور کلی در این نظریه، دو موضوع، راهبردهای بنگاه و کیفیت محیط کسب و کار اهمیت پیدا می‌کند. دیدگاه نظری سوم نیز مربوط به دیدگاه پاول کروگمن می‌باشد که تأکید بر غیر علمی دانستن و امکان‌ناپذیری بحث در مورد مفهوم رقابت‌پذیری در سطح مکان دارد (همان). برخلاف روشن بودن مفهوم رقابت‌پذیری در سطح بنگاه‌ها و حتی کشورها، تعاریف متعدد و گاه ابهام آوری از رقابت‌پذیری در سطح منطقه وجود دارد. در این رابطه می‌توان به تعریف اتحادیه اروپا (EC, 2008) اشاره کرد که در آن رقابت‌پذیری ابزاری برای افزایش پایدار استانداردهای زندگی یک منطقه و کاهش نرخ بیکاری غیرداوطلبانه تا حد امکان تعریف شده است. یا تعریف دیگری، رقابت‌پذیری را درجه‌ای می‌داند که در آن منطقه یا شهر به تولید کالا و خدمات مورد نیاز ذائقه‌ی بازارهای منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی بپردازد و هم‌ زمان باعث افزایش درآمد و اشتغال، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارتقای توسعه به شیوه‌ای پایدار شود. مهمترین تعریف مورد قبول محیط‌های آکادمیک، به ویژه در میان نو منطقه‌گرایان از رقابت‌پذیری منطقه‌ای، به تعریف مایکل استورپر[3] از دو دیدگاه اقتصاد کلان و خرد باز می‌گردد؛ وی رقابت‌پذیری منطقه‌ای را تنها معادل افزایش بهره‌وری ندانسته، بلکه در گرو افزایش استانداردهای زندگی و توانایی نگهداشت برآمده‌ای برنده نیز می‌داند (شریف‌زادگان، ندایی طوسی به نقل از مالکی؛ 1394: 8).

[1] Territorial Competitiveness

[2] The Mercantilist

[3] Storper, 1997

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه  شهرسازی

مشاوره انجام پایان نامه  برنامه ریزی شهری

09333358943