تدوین برنامه‌ریزي استراتژیک

فرآیند کلی تدوین برنامه‌ریزي استراتژیک در سازمان‌هاي عمومی

آقای برایسون فرایند کلی برنامه‌ریزی استراتژیک را در ده مرحله بیان می‌کند. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد مدل ارائه شده توسط آقای برایسون نسبت به سایر مدل‌ها منطقی‌تر و در عین حال مشارکتی‌تر است. این ده مرحله عبارتند از:

1. توافق اوليه: در اين مرحله ضرورت برنامه‌ريزي استراتژيك براي سازمان مورد برنامه‌ريزي بررسي شده و آشنايي با اين نوع برنامه‌ريزي حاصل مي‌شود. سازمانها، واحدها، گروهها يا افرادي كه بايد در برنامه‌ریزی درگير شوند مشخص گرديده و توجيه مي‌شوند. مراحلي كه در برنامه‌ريزي بايد انجام شوند شرح داده مي‌شوند. روش انجام برنامه‌ريزي، زمانبندي انجام، آيين‌نامه‌هاي مورد نياز براي جلسات و نحوة گزارش‌دهي مشخص مي‌گردند و منابع و امكانات لازم تعيين مي‌گردند.
2. تعيين وظايف: وظايف رسمي و غير رسمي سازمان «بايدهايي» است كه سازمان با آنها روبروست. در اين مرحله هدف اين است كه سازمان و افراد آن وظايفي را كه از طرف مراجع ذيصلاح (دولت، مجلس و.‌.‌.) به آنها محول شده است شناسايي نمايند. شايد اين هدف به ظاهر خيلي روشن باشد ولي اين واقعيت در بيشتر سازمانها وجود دارد كه بيشتر افراد اختيارات و وظايف سازماني را كه در آن مشغول بكارند نمي‌دانند و اساسنامه آن را حتي براي يكبار مطالعه نكرده‌اند. از طرف ديگر وظايف محول شده به سازمان عموماً كلي بوده و تمام فضايي را كه سازمان مي‌تواند در آن فعاليت كند تعريف نمي‌كند. بنابراين ضروري است كه با مطالعه وظايف مكتوب و مصوب سازمان اولاً با آن وظايف آشنا شد (كه از اين طريق بعضي از اختيارات و ذينفعان سازمان نيز شناسايي مي‌گردند)، ثانياً مواردي را كه در حيطه اختيارات سازمان قرار مي‌گيرند اما تا بحال كشف نشده‌اند، شناخت.
3. تحليل ذينفعان: ذينفع فرد، گروه يا سازماني است كه مي‌تواند بر نگرش، منابع يا خروجی‌هاي سازمان تأثير گذارد و يا از خروجي‌هاي سازمان تأثير پذيرد. تحليل ذينفعان پيش درآمد ارزشمندي براي تنظيم بيانيه مأموريت سازمان است. تحليل ذينفعان بسيار ضروري است، چرا كه رمز موفقيت در بخش دولتي و غيرانتفاعي ارضاي ذينفعان كليدي سازمان است. اگر سازمان نداند كه ذينفعانش چه كساني هستند، چه معيارهايي براي قضاوت درباره سازمان به كار مي‌برند، و وضعيت عملكردي سازمان در قبال اين معيارها چيست، به احتمال زياد نخواهد توانست فعاليت‌هايي را كه بايد براي ارضاي ذينفعان كليدي خود انجام دهد، شناسايي كند.
4. تنظيم بيانيه مأموريت سازمان: مأموريت سازمان جملات و عباراتي است كه اهداف نهايي سازمان، فلسفه وجودي، ارزش‌هاي حاكم بر سازمان و نحوة پاسخگويي به نياز ذينفعان را مشخص مي‌كند. علاوه بر اين موارد، اختلافات درون سازماني را مرتفع ساخته و بستر بحث‌ها و فعاليت‌هاي سازنده و مؤثر را هموار مي‌كند. توافق بر مأموريت سازمان، تمام فعاليت‌هاي آن را همسو مي‌سازد و انگيزش و توجه ذينفعان سازمان خصوصاً كاركنان آن را افزايش مي‌دهد.
5. شناخت محيط سازمان: اساس استراتژيك عمل كردن شناخت شرايط است. يك بازيكن موفق فوتبال علاوه بر اينكه از توانايي‌ها و وظايف هر يك از اعضاي تيم خود آگاهي دارد، سعي مي‌كند شرايط تيم مقابل و نقاط قوت و ضعف هر يك از افراد آن را دريابد و با داشتن اين مأموريت در ذهن يعني پيروز شدن در بازي، در هر لحظه بهترين حركت را انجام دهد. براي اينكه يك سازمان نيز در رسيدن به مأموريت خود موفق گردد بايد شرايط حاكم بر خود را به خوبي شناسايي نمايد. در اين مرحله، محيط خارجي سازمان در قالب شرايط سياسي، اقتصادي، اجتماعي و تكنولوژيكي مورد بررسي قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آنها براي سازمان تعيين مي‌گردند. در راستاي شناخت محيط سازمان، در اين مرحله محيط داخلي نيز در قالب ورودي‌ها، خروجي‌ها، فرايند و عملكرد سازمان مورد مطالعه قرار مي‌گيرند.
6. تعيين موضوعات استراتژيك پيش روي سازمان: اين مرحله قلب فرايند برنامه‌ريزي استراتژیک است. موضوعات استراتژيك تصميمات سياسي و اساسي هستند كه بر اختيارات، مأموريت، ارزشها، محصول يا خدمات ارائه شده، مراجعان يا استفاده‌كنندگان، هزينه‌ها، تأمين منابع مالي، سازمان يا مديريت تأثير مي‌گذارد. هدف اين مرحله تعيين انتخاب‌هايي است كه سازمان با آنها مواجه است.
7. تعيين استراتژيها: به منظور پرداختن به هر يك از موضوعات استراتژيك پيش روي سازمان بايد اقداماتي صورت گيرد كه در قالب برنامه‌ها، اهداف، طرحها و . . . بيان مي‌شوند. اين اقدامات استراتژي ناميده مي‌شوند. در واقع استراتژي عبارت است از قالبي از اهداف، سياست‌ها، برنامه‌ها، فعاليت‌ها، تصميمات يا تخصيص‌هاي منابع كه مشخص مي‌كنند سازمان چيست، چه كاري انجام مي‌دهد و چرا آن را انجام مي‌دهد. استراتژي‌ها مي‌توانند تحت سطوح سازماني، وظايف و محدودة زماني متفاوتي تعريف شوند.
8. شرح طرحها و اقدامات: اين مرحله مي‌تواند در قالب مرحله قبل، مرحله تعيين استراتژي‌ها، انجام شود اما از آنجايي كه كار برنامه‌ریزی استراتژيك با تعيين استراتژي‌ها به پايان مي‌رسد و اجراي آن در قالب تعريف طرح‌ها و اقدامات و مديريت استراتژیک برنامه تهيه شده انجام مي‌شود اين تفكيك صورت گرفته است. به عبارت ديگر از اين مرحله به بعد از مدل برايسون مربوط به اجراي برنامه و مديريت استراتژيك مي‌گردد. در اين مرحله به منظور اجراي هر يك از استراتژيهاي انتخاب شده تعدادي طرح و اقدام تعريف مي‌گردد.
9. تنظيم دورنماي سازماني براي آينده: در اين مرحله، توصيفي از شرايط آينده سازمان در صورت بكارگيري استراتژي‌هاي تدوين شده و استفاده از تمام نيرو و منابع سازمان، ارائه مي‌شود. اين توصيف دورنماي موفقيت سازمان ناميده مي‌شود كه در آن شرحي از مأموريت، استراتژي‌هاي اساسي، معيارهاي عملكرد، بعضي از قواعد تصميم‌گيري مهم و استانداردهاي اخلاقي مد نظر همة كارمندان ارائه مي‌شود. در صورت تنظيم چنين دورنمايي، افراد سازمان خواهند دانست كه چه انتظاري از آنها مي‌رود، پويايي و همسويي انگيزه و نيروي افراد در رسيدن به اهداف سازمان به وجود آمده و نياز به نظارت مستقيم كاهش مي‌يابد.
10. برنامه عملياتي يكساله: در اين مرحله با استفاده از اطلاعات تدوين شده در مرحله هشتم و بر اساس اولويت‌هاي تعيين شده توسط تصميم‌گيران، يك برنامه عملياتي تهيه شده و بر اساس آن مديريت و كنترل طرحها و اقدامات انجام مي‌شود.

فرایند عملی برنامه‌ریزی استراتژیک

گام اول: آغاز نمودن فرآیند برنامه ریزي استراتژیک و توافق بر روي آن هدف از انجام این فعالیت انجام مذاکره بین تصمیم گیران سازمان و خبرگان بر روي فرآیند کلی برنامه ریزي استراتژیک، برنامه زمانی، فعالیتهاي کلیدي، مسؤولیت ها و منابع مورد نیاز است. در نتیجه لازم است تا یک ارزیابی آمادگی 20 با هدف تعیین مقدار توانمندي سازمان براي انجام برنامه ریزي استراتژیک انجام پذیرد.

گام دوم: واضح نمودن قوانین و الزامات حاکم بر سازمان هدف از انجام این فعالیت روشن نمودن الزاماتی است که در مسیر حرکت و فعالیت هاي سازمان گذارده شده است. به عبارتی دیگر الزامات عبارت اند از قوانین و مقرراتی که مراجع قانون گذار دولتی آنها را تعیین می کنند و سازمان باید در راستاي آن قوانین و مقررات حرکت نماید و از آنها تخطی ننماید.

گام سوم: شناسائی ذي نفعان و تدوین یا تبیین مأموریت و ارزشهاي سازمان در ابتداي این فعالیت باید ذینفعان داخلی و خارجی سازمان شناسایی شوند و نحوه تعامل با ذینفعان کلیدي داخلی و خارجی تا انتهاي فرآیند تعیین شود. سپس می توان با استفاده از نظرات و انتظارات ذینفعان به تبیین ماموریت سازمان پرداخت. ماموریت سازمان بیانیه اي است که مواردي مانند فلسفه وجودي سازمان، حوزه جغرافیایی فعالیت، محصولات و خدمات ارائه شده و خدمت گیرندگان در آن مطرح می گردد. بیانیه ارزش ها نیز بیانیه اي است که ارزش ها و باورهاي مدیران سازمان در آن طرح شده است و راهنماي کارکنان سازمان جهت انجام فعالیت هایشان است.

گام: ارزیابی درونی و محیطی جهت شناسائی نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و چالش ها تهدیدات در این فعالیت محیط درونی و بیرونی سازمان به منظور شناسائی پیامدهاي 21 استراتژیک نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و چالش هاي سازمان مورد بررسی قرار می گیرد. بررسی محیطی بیرونی می تواند شامل بررسی عوامل قانونی، عوامل اقتصادي، عوامل اجتماعی، عوامل تکنولوژیکی، عوامل فرهنگی و غیره باشد. همچنین بررسی محیط درونی می تواند شامل بررسی عواملی مانند فرهنگ سازمانی، تکنولوژي هاي در اختیار سازمان، توانمندي مدیریت و پرسنل و غیره باشد.

گام پنجم: شناسائی موضوعات استراتژیک نتیجه حاصل از انجام چهار فعالیت ابتدائی منجر به شناسائی موضوعات استراتژیک سازمان می شود. تعیین موضوعات استراتژیک مهمترین بخش و اصطلاحاً قلب فرآیند برنامه ریزي استراتژیک است. این موضوعات چالش هایی بنیادي هستند که از الزامات، مأموریت و ترکیب و سطح محصول یا خدمت، هزینه ها، تامین مالی، ساختار، فرآیندها و مدیریت سازمان ناشی می شوند.

گام ششم: طرح ریزي استراتژي ها جهت مدیریت و کنترل موضوعات استراتژیک هدف از انجام این فعالیت تدوین و طرح ریزي استراتژي ها براي مقابله یا استفاده از موضوعات استراتژیک بدست آمده از فعالیت پنج است. استراتژي هاي بدست آمده می توانند ظرف یا شرایط را براي دیگر برنامه هاي تغییر مانند بازآفرینی سازمان، مهندسی مجدد، بهبود فرآیندها و یا برنامه هاي رقابت و همکاري فراهم کنند.

گام هفتم: مرور برنامۀ استراتژیک و بکار گیري آن فعالیت هفتم قدم ابتدائی براي پیاده سازي برنامه استراتژیک بوده و هدف از انجام این فعالیت از طرفی مرور و بازبینی مراحل قبل فرآیند و رفع ناسازگاري بین نتایج بدست آمده می باشد. فعالیت هفتم قدم ابتدائی براي پیاده سازي برنامه استراتژیک بوده و هدف از انجام این فعالیت کسب تعهد رسمی براي بکارگیري برنامه هاي تدوین شده می باشد.

گام هشتم: تدارك یک چشم انداز اثر بخش سازمانی براي آینده هدف از انجام این فعالیت تدارك چشم اندازي است که وضعیت سازمان را پس از پیاده سازي استراتژي هاي تدوین شده به تصویر بکشد. این چشم انداز می تواند در ایجاد توافق و تعهد بیشتر بین ذي نفعان براي پیاده سازي برنامه استراتژیک کمک شایانی بکند و بعلاوه به مدیران و کارکنان نیز کمک می کند تا از آن بعنوان راهنمائی جهت انجام فعالیتهاي خویش استفاده کنند. بسیاري از سازمانها توانائی آن را ندارند که قبل از انجام حداقل یکبار فرآیند تدوین استراتژي، چشم اندازي اثر بخش تدوین کنند، بنابراین چشم انداز آنها بیشتر از آنکه نقش راهنما براي تدوین استراتژي داشته باشد، نقش راهنما براي اجراي استراتژي را بر عهده دارد.

گام نهم: ایجاد فرآیند اثر بخش پیاده سازي هدف از انجام این فعالیت آن است که نظام هایی مناسب جهت پیاده سازي استراتژي هاي تدوین شده بکارگرفته شوند، اضافه براین هر چقدر که استراتژیها در مرحله تدوین با ملاحظات اجرائی طرح ریزي شده باشند و افراد مسئول پیاده سازي استراتژي در فرآیند مدیریت استراتژیک درگیر باشند احتمال موفقیت حاصل از پیاده سازي استراتژي ها بیشتر میشود.

گام دهم: ارزیابی مجدد فرآیند برنامه ریزي استراتژیک و استراتژي ها فعالیت آخر مرور و ارزیابی استراتژي هاي اجرا شده و فرآیند برنامه ریزي استراتژیک می باشد، هدف از انجام این فعالیت کشف و دانستن مواردي است که انجام شده و به نتیجه مطلوب رسیده، مواردي که انجام نشدند و به نتیجه مطلوب نرسیدند و بعلاوه شناسائی دلائل انجام نشدن آنها می باشد و بطور خلاصه اطلاعات لازم جهت انجام فرآیند برنامه ریزي استراتژیک جمع آوري و ارزیابی می شود (مشتری، موسوی، 1385، 23).

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه  برنامه ریزی شهری

0990-135-4771

ثبت سفارس

مفهوم فلسفي دکارت از فضا

يکي از ميراث‌هاي فلسفي و معروف دکارت که در شکل‌گيري علم فضا و يا جغرافياگرايي و بعضي از مکاتب شهري تاثير مهمي داشته است، دوآليسم جوهري اوست. وي معتقد بود که چون ما جوهر را از طريق دو خصلت^[1] نسبتا متفاوت، يعني فکر و انبساط مي‌شناسيم، طبعا مي‌بايست دو جوهر متفاوت نيز وجود داشته باشد؛ معنوي و جسماني، ذهن و بدن. چون دکارت جوهر را شي‌اي موجود  تعريف مي‌کرد که به چيزي جز وجود خود نياز ندارد، جوهرهاي  دوگانه را مستقل از يکديگر لحاظ مي‌کرد. علم به ذهن و بدن و يا جوهر معنوي و جوهر جسماني بدون ارجاع به ديگري صورت مي‌گيرد. از تبعات اين دوآليسم، تفکر الهيات و علم در انديشه دکارت است. علم مي‌تواند ماهيت فيزيکي اجسام را جدا از رشته‌هاي ديگر مطالعه کند، چون جوهر مادي، قلمرو عملکردي خود را داراست و از زاويه قوانين خود فهم مي‌شود. خصلت ويژه‌اي که جوهر مادي را از جوهر روحاني جدا مي‌کند انبساط است و همانگونه که در نقل قول خود از دکارت مي‌آوريم، انبساط فضا، همسان انبساط در ساير اشياء مادي است و در ذيل قوانين مادي و مکانيکي يکسان عمل مي‌کند. اجسام زنده نيز به دليل برخورداري از انبساط، جزء دنياي مادي‌اند. در نتيجه اين اجسام بر پايه همان قوانين رياضي و مکانيکي عمل مي‌کنند که بر ساير اشياء در نظم مادي عالم حاکم است. دکارت معتقد است که تمام اعمال و رفتار حيوانات را مي‌توان با ملاحظات رياضي و مکانيکي تبيين کرد و بسياري از فعاليت‌هاي انسان نيز همانند حيوانات، مکانيکي است . لذا مي‌توان جسم انسان را به فيزيک تقليل داد (Stumpf,1989:236-247). همانگونه که اشاره شد اين ميراث فلسفي بر شکل‌گيري رويکردهايي در زمينه مباحث فضايي، تاثير عمده گذاشته است. به هرحال، در موضع مطلق يا جوهري از فضا، فضا جوهري مستقل است که واجد صفاتي از خود مي‌باشد. فضا از صفات خاصي برخوردار است چون پيوسته، کمي ، قابل نفوذ و ثابت است.

[1]Attnbute

سير تحول تاريخي مفهوم فضا

فضا مفهومي است که از ديرباز توسط بسياري از انديشمندان مورد توجه قرار گرفته و در دوره‌هاي مختلف تاريخي بر اساس رويکردهاي اجتماعي و فرهنگي رايج، به شيوه‌هاي گوناگون تعريف شده است. مصري‌ها و هندي‌ها با اينکه نظرات متفاوتي در مورد فضا داشتند، اما در اين اعتقاد اشتراک داشتند که هيچ مرز مشخصي بين فضاي دروني تصور (واقعيت ذهني) با فضاي بروني (واقعيت عيني) وجود ندارد. در واقع فضاي دروني و ذهني روياها، اساطير و افسانه ها با دنياي واقعي روزمره ترکيب شده بود. آنچه بيش از هر چيز در فضاي اساطيري توجه را به خود معطوف مي‌کند جنبه ساختي و نظام يافته فضاست. ولي اين فضاي نظام يافته مربوط به نوعي صورت اساطيري است که برخاسته از تخيل آفريننده مي‌باشد. در انديشه فيلسوفان يوناني، واژه فضا به معناي امروزي آن وجود نداشت. آنان  فضا را شيء بازتاب مي‌خواندند. پارميندز^[1] وقتي که دريافت فضا به اين صورت را نمي‌توان تصور کرد آن را بدين دليل که وجود خارجي ندارد به عنوان حالتي ناپايدار معرفي کرد. لوسيپوس^[2] نيز فضا را اگرچه از نظر جسماني وجود خارجي ندارد ليکن حقيقتي تلقي نمود. افلاطون مسئله را بيشتر از ديدگاه تيمائوس^[3] بررسي کرد و از هندسه به عنوان علم الفضاء برداشت نمود. ولي آن را به ارسطو واگذاشت تا تئوري فضا (توپوز) را کامل کند. از نظر ارسطو فضا مجموعه‌اي از مکان‌هاست. او فضا را به عنوان ظرف تمام اشياء توصيف مي‌نمايد. ارسطو فضا را با ظرف قياس مي‌کند و آن را جايي خالي مي‌داند که بايستي پيرامون آن بسته باشد تا بتواند وجود داشته باشد و در نتيجه براي آن نهايتي وجود دارد. در حقيقت براي ارسطو فضا محتواي يک ظرف بود.

بعدها تئوري هاي مربوط به فضا بر اساس هندسه اقليدسي بيان مي‌شد بطوري که مشخصه تفکر يونانيان در مورد فضا در تفکرات اقليدس با هندسه اقليدسي قابل مشاهده است. با توجه به آنچه گفته شد، در يونان و بطور کلي در عهد باستان دو نوع تعريف براي فضا مبتني بر دو گرايش فکري قابل بررسي است:

تعريف افلاطوني که فضا را همانند يک هستي ثابت و از بين نرفتني مي‌بيند که هر چه بوجود مي‌آيد، داخل اين فضا جاي دارد. تعريف ارسطويي که فضا را به عنوان topos يا مکان بيان مي‌کند و آن را جزئي از فضاي کلي‌تر مي‌داند که محدوده آن با محدوده حجيمي که آن را در خود جاي داده است تطابق دارد. تعريف افلاطون موفقيت بيشتري از تعريف ارسطو در طول تاريخ پيدا کرد و در دوره رنسانس با تعاريف نيوتن تکميل شد و به مفهوم فضاي سه بعدي و مطلق و متشکل از زمان و کالبدهايي که آن را پر مي‌کنند در آمد.

جيوردانو برونو^[4] در قرن شانزدهم با استناد از نظريه کپرنيک، نظريه‌هايي در مقابل نظريه ارسطو عنوان کرد. به عقيده او فضا از طريق آنچه در آن قرار دارد (جداره ها)، درک مي‌شود و به فضاي پيرامون يا فضاي مابين تبديل مي‌گردد. فضا مجموعه‌ای است از روابط ميان اشياء و آنگونه که ارسطو بيان داشته است، حتما نمي‌بايست که از همه سمت محصور و همواره نهايتي داشته باشد. در اواخر قرون وسطي و رنسانس، مجددا مفهوم فضا بر اساس اصول اقليدسي شکل گرفت. در قرن هفدهم و هجدهم، تجربه گرايي باروک و رنسانس، مفهوم پوياتري از فضا را بوجود آورد که بسيار پيچيده‌تر و سازماندهي آن مشکل‌تر بود. بعد از رنسانس به تدريج مفاهيم متافيزيکي فضا از مفاهيم مکاني و فيزيکي آن جدا و بيشتر به جنبه هاي متافيزيکي آن توجه شد، ولي برعکس در زمينه‌هاي علمي، مفهوم مکاني فضا پررنگ تر گشت. دکارت از تاثيرگذارترين انديشمندان قرن هفدهم، درحد فاصل بين دوران شکوفايي کليسا از يک سو و اعتلاي فلسفه اروپا از سوي ديگر مي باشد. در نظريات او بر خصوصيت متافيزيکي فضا تاکيد شده است ولي در عين حال او با تاکيد بر فيزيک و مکانيک، اصل سيستم مختصات راست گوشه (دکارتي) را براي قابل شناسايي کردن فاصله‌ها بکار برد که نمودي از فرضيه مهم اقليدس درباره فضا بود. هايدگر^[5] يکي ديگر از فيلسوفان معاصر در تبيين واژه فضا (raum,rwm) بر اين عقيده است که فضا به معني جايي است که براي جاي‌ گيري آماده باشد. فضا به چيزي که محدوده و افق رهاست جا مي‌دهد. اين تعريف از فضا مي‌تواند تا حدودي با مفهوم مادي فضا، فضايي و جايي که هنوز توسط اشياء فضايي و مکاني صورت تحقق نيافته است، منطبق باشد. با اين حال هايدگر اين جا بين بعد مادي فضا و بعد صوري فضا تمايز قائل مي‌شود. او مي گويد که فضا در ذات خود همان است که از جا براي آن ساخته شده است. اين تعريف از فضا مستلزم تصوري از فضا است که صورت فضا پيش از اين که تحقق يابد، وجود داشته است که براي آن جا ساخته شود. اين تصوير از فضا صرفا آن را انتزاعي مي سازد زيرا براي آنکه براي فضا پيش از تحقق صوري آنجا بوجود آيد بايد آنرا صرفا در ذهن انتزاع کرد. بحث فضا در حيطه مباحث پست مدرنيته، با رويکرد انديشه‌هاي ميشل فوکو و آنري لوفبور (البته با نقش پررنگ تر فوکو)، شکل گرفت و در دهه 80 ميلادي سنت قديمي تاريخ‌گرايي در باب فضا (فضا به عنوان امري مرده، ثابت، غير ديالکتيک و بي تحرک)، به چالش کشيده شد که از مشخصات بارز پست مدرن، بي‌اعتبار کردن مفاهيم سنتي زمان و فضا است. به زعم کاستلز، مفهوم در جامعه شبکه‌اي با مفاهيم آن در جوامع ما قبل مدرن و يا حتي صنعتي تفاوت عمده‌اي دارد. کاستلز مي‌نويسد: انتقال آني اطلاعات، داده‌ها و سرمايه‌ها و امکان ارتباط همزمان ميان افراد در نقاط مختلف، عملا فواصل زماني را از ميان برداشته و نظم طبيعي دوران قديم يا چارچوب هاي مکانيکي جهان صنعتي را به کلي دگرگون ساخته است. مکان نيز به نوبه خود با مفهوم دسترسي يا عدم دسترسي به اطلاعات و ابزار انتقال و پردازش آن ارتباط پيدا کرده و به اين اعتبار حضور در مکان معناي تازه‌اي به خود گرفته است که مي‌توانند تعيين کننده ارتباط و اتصال شخص به جامعه شبکه‌اي و يا طرد و حذف او از اين مکان فراگير و در عين حال انحصاري به شمار آيد (کاستلز 1380 ، ج 18:1).

[1] Parmenides

[2] Leucippos

[3] Timaeus

[4]– Giordano Bruno

[5]– Heidegger

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

0990-135-4771

ثبت سفارس

میدان تایمز

شهر باید میزبان رویدادها باشد، یعنی براي پذیرایی از مردمی که می­خواهند در فضاي عمومی کاري انجام دهند آماده باشد. در این صورت فضاها باید انعطاف پذیر باشند. میدان تایمز مثالی خوب در زمینه­ي ترویج خلاقیت با استفاده از مشارکت هنرمندان و مردم در فضاي شهري است. این میدان یکی از فضاهاي عمومی بزرگ جهان است. یکی از کارهاي که اخیراً در این فضا انجام شده، بستن خیابان و تبدیل آن به یک پارك عابر پیاده بوده است که شهروندان می­توانند در فضایی با مقیاس پیاده  روي صندلی­هاي سبز این میدان بنشینند و از این فضا لذت ببرند. در واقع می توان این میدان را به اتاقی براي برپا کردن هنرهاي عمومی تشبیه کرد. هنرمندان می توانند کارهاي هنري خود را در این فضاي به شدت عمومی بسازند.

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

0990-135-4771

ثبت سفارس

شهر خلاق

مفهوم خلاقیت اساساً ریشه در ویژگی های انسانی دارد که جنبه های روان شناسانه و عصب شناسانه آن کاملاً در علوم مرتبط با آن به ویژه روان شناسی تعریف و تشریح شده است و در آنجا خلاقیت نوعی تفکر با صفت واگرایی است که در موقعیت های تازه و مبهم بروز می کند و پاسخ های غیر معمول را به وجود می آورد. با وجود این، واژه مذکور به طور خاص در سال های اخیر با مقوله نوآوری و رقابت اقتصادی پیوند خورده است تا آنجا که امروزه عملاً از خلاقیت به عنوان ویژگی کلیدی اقتصاد جوامع توسعه یافته نام برده می شود. ردپای پیدایش مفهوم خلاقیت در اقتصاد شهری را می توان در نظریه شهر خلاق و در آثار نظریه پردازانی مانند جین جیکوبز دنبال کرد. جیکوبز در کتاب شهرها و رفاه ملل: اصول زندگی اقتصادی، بر این نکته تأکید می کند که به منظور دستیابی به اقتصاد شهری خلاق، وجود افراد خلاق و گرو ه های مخاطره پذیر که مهارت لازم در نوآوری و توانایی در استفاده منعطف از تکنولوژی را دارند، همچنین ایجاد شبکه هایی در میان آنها بسیار مهم است و نکته ضروری این است که به محیط شهری نائل شویم که چنین افراد و مجموعه هایی را در خود جای دهد. از سوی دیگر یکی از عرصه های جدید و عمده بروز خلاقیت های اقتصادی را می توان در فرهنگ و اقتصاد فرهنگی دید. از این منظر فرهنگ محرکی است که سرمایه گذاران را به شهر جذب می کند و البته نقش فرهنگ به عنوان ایجادکننده تنوع در شهرها نیز قدرتمند است چرا که باعث منحصر به فرد شدن ویژگی های مکانی می شود (شبانی، ایزدی، 1393).

نظریه شهر خلاق

نظریه شهر خلاق و پیدایش سیاست گذاری های مداخله گر در بافت های شهری با چشم انداز این نظریه (البته در چارچوب کلان بازآفرینی فرهنگ مبنا) به دلیل توجه متناسب به ابعاد اجتماعی -اقتصادی از یکسو و ظرفیت های محلی از سوی دیگر، در میان سیاست گذاران و متخصصان شهری مورد استقبال گسترده ای واقع شده است. شهر و طبقه خلاق که پیدایش آنها نیز در قالب تغییر پارادایم ها و الگوهای توسعه شهری در دوران پسا صنعتی رخ داده، توجه زیادی را در جامعه دانشگاهی و متصدیان شهری در چند دهۀ اخیر به خود جلب کرده است؛ چرا که توانسته است چشم اندازها و راهبردهایی را برای ارتقای توسعه اقتصادی در شهرها ارائه دهد. این نظریه، فرصت هایی را برای پرداختن به مقوله اقتصاد فرهنگی در پاسخگویی به نیازهای بخش های خلاق شهر از سویی و مخاطبان این گونه محصولات (گردشگران) از سوی دیگر فراهم کرده است. در واقع این سرفصل، چشم انداز وسیع تری را پیش روی شهرها قرار داده که در آن تأ کید بر اهمیت فرهنگ به عنوان عامل توسعه، مستقل از دیگر عوامل کلاسیک توسعه شهری است. در این عاملِ جدیدِ توسعۀ شهر، ایده آن است که فعالیت ها با فرهنگ و خلاقیت مرتبط است و به همان میزان ترا کم فرصت های ارائه محصولات را برای شهرها به همراه دارد. (ایراندوست، غلامی زارچی، 1394).

شاخص­ های شهر خلاق

• شاخص فلوریدا: فلوریدا معتقد بود شهرها باید بر طبقة خلاق تمرکز نمایند. با این حال او توجّه به جایگاه زیرساخت ها، تسهیلات، امکانات سخت افزاری، مکا نها و فضاهای خلاقیّت زا برای پرورش طبقة خلاق و موفقیّت در جذب آن ها را ضروری می دانست. فلوریدا بر سه شاخص فناوری، استعداد و تسامح و تساهل با زیرشاخص های متعدّد و متنوّع تأکید ورزید.
• شاخص لندری:  چارلز لندری در نظریهّ شهر خلاق تأکید دارد برای نیل به خلاقیتّ در شهرها تلفیق بخ شهای گسترد های از فضای شهری مورد نیاز است. شاخ صهای مد نظر او در این باره عبارتند از سیستم آموزشی و کارآموزی، اقتصاد و صنعت، تسهیلات عمومی، ساختار اجتماعی و تنو،ع فضایی شهرها.
• شاخص یونسکو: سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متحد 9 از سال 2004 بر اساس شاخص های هفت گانه ای اقدام به معرفی شهرهای خلاق در سطح جهان کرده است. یونسکو ایجاد شبکة شهرهای خلاق را به عنوان عاملی راهبردی برای توسعة همکاری های بین المللی میان شهرها و معرّفی خلاقیّت به عنوان عاملی برای پایداری و توسعة شهری عنوان کرد. تا ابتدای سال 2015 تعداد 28 شهر از 19 کشور دنیا در زنجیرة شبکة شهرهای خلاق یونسکو قرار گرفته اند. معیار یونسکو برای تعیین خلاقیّت شهری در هفت حوزة اصلی از صنایع خلاق بوده است.

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

0990-135-4771

ثبت سفارس

مفهوم فضا در معماری

سابقه حضور واژه فضای معماری در حالت کلی آن به زمان جنگ جهانی اول در اروپا می رسد که از آن معمولا برای توصیف کمی یک مکان بهره می گرفتند. مانند فضای بزرگ، فضای کوچک، فضای حجیم و ….. .در آن زمان واژه حجم و توده کاربردی رایج تر داشته است. حجم دارای تعریفی هندسی بوده است که از حرکت سطح در طول یک محور بدست می آید. کاربرد دیگر حجم شکل بنا از بیرون در حالت سه بعدی آن بوده است و توده؛ جنس حجم و تاثیرات بصری آن را مشخص می کرد. واژه های توده کوچک، بزرگ، حجیم و یا دوره سبک، شفاف، سخت و صاف، برخی از کاربردهای این واژه را نشان می دهد (معماریان، 240:1390). پس دیده می شود معماران برای تعریف جسم خود یعنی بنا از عناصر بصری بهره می گیرند. خط، سطح، بافت، حجم و رنگ در تعریف این جسم کمک نموده و در اینجا رابطه ای تنگاتنگ بین دنیای بصری و دنیای معماری به وجود می آید. واژه حجم بیش از آنکه مخاطب را به دنیای معماری نزدیک نماید او را به دنیا ی هندسی و اشکال پیوند می دهد. تنها هنگامی که مخاطب به عنوان انسان وارد این دنیا می شود، حجم بنا با فضای بیرونی آن یکی شده است. پس برای بنا دو وجه قائل می شوند: وجه درونی و وجه بیرونی.

فضا و معماری

وجه درونی فضای داخلی نامیده می شد و آنچه از بیرون دیده می شود فضای بیرونی نام می گرفته است. گوارونی: فضای بیرونی را معادل حجم می داند. حجم با سطوح، لبه ها و ترکیب دیگر احجام تعریف می شود. و این عناصر هستند که آنرا به یک شیء معماری مبدل می سازد (سجادزاده و ارفع نژاد، ۱۳۹۴). انسان اگر داخل یک فضا به مقیاس اتاق قرارگیرد؛ به آن فضا معماری و اگر در یک میدان شهری قرار گیرد؛ به آن فضای شهری گفته می شود و عامل زمان باعث پدید آوردن تجربیات گوناگون و حسهای متفاوت در یک فضا می شوند. نمودار چهار تایی یاد شده ابزاری برای نگاه به معماری از دیدگاه فضایی بوده و محققینی چون زوی و گیدئون و شولتز ؛ به اشکال ذیل از آن بهره جسته اند. زوی: انسان را یک موجود با حرکت پیمایشی در فضا می بیند، فضا تنها با حرکت او تعریف می شود. تاریخ معماری نیز میدانی برای اثبات نظریه حرکت در فضاست. گیدئون: انسان را حرکت کننده در فضا می بیند. اما مانند زوی تاکید بر حذف اهرام ثلاثه یا پارتنون از حوزه معماری ندارد و آنها را بخشی از تاریخ تصور فضایی می بیند. تاریخ برای او اهمیت اساسی دارد و معتقد است هر آنچه بدست می آورد از تاریخ است.

پژوهشگران برتر

مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی

0990-135-4771

ثبت سفارس