فضاهای شهری
فضای شهری، مصنوعی است سازمان یافته، آهسته و واجد نظم که به صورت بستری برای فعالیتها و رفتارهای انسانی عمل می نماید. انسان جزئی از فضاست و با ارزشها و هنجارهای خود فضا معنی می بخشد الگو ها روابط اجتماعی ثابت نیستند و یک فضا با جایگزین شدن روابط اجتماعی خاص ، چهره متفاوتی بخود می گیرد . کاربرد عمومی فضاهای شهر ایجاد آرامش ،،سرگرمی و محلی برای گردش ، فراهم آوردن ارتباط و زمینه معاشرت و امکان تردد می باشد و از آنجایی که در عین حال هیچ تک عملکرد خاص به آن مرتبط نبت ، استعداد پذیرش تمام این کاربرد می ها را با هم به صورت گزینشی دارند (پارسی، ۱۳۸۱: ۵۶). به این ترتیب گزینه های متفاوتی برای انتخاب در اختیار فرد قرار داده به او اجازه می دهند در راستای تمایل خویش با تحمل حداقل فشارهای اجتماعی و اقتصادی گام بردارد (لينج؛ 1972: 108).
فضاهای جمعی
لذا وجود این فضاها برای پیشگیری از در ماندگی، افسردگی ، گوشه گیری و خشونت بسیار مؤثر و حتی ضروری است وان گهی این فضاها می تواند واقعیتی برای رشد خلاقیت به وجود آورد و محیطی تفریحی و سازنده در یک مجموعه شهری باشند تا زمینهای را فراهم سازند که هر انسانی برای درک موقعیت خود به آن نیاز دارد چرا که در انسان از خودش در محیط پیرامونش بط می دهند در این فضاها فرد از طریق درگیر شدن در کنشهای حساب نشده ، با خود در دنیای اطرافش ارتباط مستقیم تری برقرار میکند (لینچ، ۱۰۹ : ۱۹۷۲ ). طراحی احجام نیز میبایست برای ساختار بخشیدن به فضاهای شهری در نظر گرفته شود تا ساختمان و فضا بطور مؤثری هم زیستی داشته باشند. فضای شهری به عنوان گره هی از جوامع انسانی و تجمعی از مردم و اشيا عادی از عناصر و اجزاء مختلفی تشکیل شده است به واقع افضا رابطه میان عناصر به وجود آورنده اش میباشد. پس برای تشخیص یک فضای شهری علاوه بر وجود عناصر تشکیل دهنده، باید رابطه میان آنها نیز برای فرد ناظر قابل ادراک باشد و فرد بتواند از رابطه وجود ، ساختاری در ذهن خود ایجاد نماید. بدین ترتیب فضای شهری هدفمند بوده و بشر رویدادهای تعریف شده خواهد گردید (علیپور کرم آباد، حبیب؛ 1392 به نقل از پاکزاد، ۱۳۸۵: ۸۱).
فضای زندگی
فضاي شـهري، چـیزي نـیست جـز فـضاي زنـدگی روزمره شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه یا نا فضاي شهري به مفهوم صحنه اي : آگاهانه در طول راه، از منزل تا محل کار ادراك می شود (پاکزاد،32:1376). فضاي شهري به مـفهوم صحنهاي است که فعالیت هاي عمومی زندگی شهري در آن ها به وقوع می پیوندند. خیابان ها، میادین و پاركهاي یک شهر فعالیتهاي انسانی را شکل میدهند. این فضاهاي پویا در مقابل فـضاهاي ثـابت و بی تحرك محل کار و سکونت، اجزاي اصلی و حیاتی یک شهر را تشکیل داده، شبکههاي حرکت، مراکز ارتباطی و فضاهاي عمومی بازي و تفریح را در شهر تأمین میکنند (بحرینی :1373).
فضای شهری و تعاملات اجتماعی
در واقع، فضاهای شهری عرصه ای برای ظهور فعالیت ها و تعاملات اجتماعی می باشند. حضور انسان در فضای شهری مستلزم بستری مناسب جهت پاسخگویی به نیاز های اوست. در این راستا شناخت انسان و ویژگی های محیط زندگی او و چگونگی برقراری رابطه میان این دو عامل اهمیت دارد. رفتارها با گذر زمان و با توجه به ارزش های حاکم بر جامعه تغییر پذیرند. طراحان با شناخت نیازها، احساس، ادراک مردم نسبت به محیط پیرامون با ایجاد شرایط مناسب موجب حضور افراد در فضاهای شهری خواهند شد (رفیعی، ۱۳۹۴).
محیط و رفتار آنقدر به یکدیگر وابسته اند که نمی توان آنها را از هم تفکیک کرد. چراکه نه تنها محیط بر رفتار انسانی تاثیرگذار است، همچنین نمی توان رفتار را مستقل از رابطه درونی آن با محیط درک و تعریف کرد. از این رو به نظر می رسد درک رفتار انسانی در محیط کالبدی زندگی از جمله در شهرهای معاصر که مورد توجه معماران، شهرسازان و برنامه ریزان شهری است باید بر پایه توجه به فرآیند ادراکی آن توسط انسان امروز انجام گیرد؛ زیرا در این صورت می تواند در پاسخ به نیازهای انسان معاصر در گام نخست موجب ارتقاء بهداشت روان جامعه گردد و در گام های بعدی به پیوند به حیطه معنا بیانجامد و اسباب خود شکوفایی فردی را فراهم آورد (فولادی تالاری، ۱۳۹۴).
فضای شهری به عنوان مکان سوم
با توجه به اینکه شهرها تجلیگاه ارتباطات انسان ها هستند؛ حضور مثبت افراد در فضاهای شهری، سطح تعاملات مثبت اجتماعی را بالا برده و سبب ارتقاء کیفیت زندگی می گردد. البته این حضور در فضا، ارتباط مستقیم با مطلوبیت فضا دارد و فضاهای مطلوب تمایل به حضور افرادرا افزایش می دهد (حیدری شورشجانیو همکاران؛ ۱۳۹۵). در آستانه هزاره سوم فضاهای عمومی شهری به عنوان مکان سوم که نقش اساسی در برقراری تعاملات اجتماعی ایفا می نماید مورد توجه جدی قرار گرفته و به کانون تمرکز دانش حرفه طراحی شهری بدل گردیده اند. در این میان، صاحبنظران گوناگون با رویکرد های متفاوتی این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده اند (رش شیلان آباد و دینار، ۱۳۹۴). همان گونه که خانه بایستی صفات و مزایایی داشته باشد تا سکونت و زندگی را مطلوب و آسایش بخش سازد، شهر نیز نیازمند کیفیت ها و ویژگی هایی برای تأمین آسایش و راحتی است تا برای سکونت در زندگی شهری مناسب شود. قلمروی عمومی، حیطه و فضاهای شهری است که برای عموم مردم ایجاد و بهره گیری در فعالیت های جمعی برای آن پیش بینی می گردد. برای دستیابی به آسایش و راحتی، لازم است تا انسان ها از محیط های خصوصی و انزواگرایی به محیط های جمعی و پرنشاط و فضاهای باز عمومی شهری دعوت شوند. فضاهای باز عمومی شهری باید به گونه‌ای طراحی شوند که مردم بتوانند از آنها به طور مؤثر، سودمند، ایمن و با رضایت‌مندی بسیار استفاده نمایند و برای رسیدن به چنین حسی برای تمام اقشار مختلف جامعه، شایسته است ارتباط مؤثر بین فضاها و کاربری های مختلف را با حالات افراد مورد سنجش قرار داد. مسلماً چنین شهری می تواند آسودگی خاطر و آرامش را برای ساکنین خود فراهم آورد. برای نیل به چنین هدفی، می بایست کیفیت های محیط شهری را در فضاهای باز عمومی شهری افزایش داد تا بتوان سرزندگی و حیات شهری ایجاد کرد (سوزنی و معینی فر، ۱۳۹۴). متاسفانه امروزه با وجود رشد روز افزون بافت‌های جدید شهری به دلیل بی توجهی های صورت گرفته به این موضوع، فقدان مطلوبیت فضایی به منظور این حضور کاملاً مشهود است. حضور مردم در فضاهای شهری و ایجاد فرصت های ملاقات بین آنها، یکی از مهمترین عوامل سازنده کیفیت فضاهای شهری است که بر پایه نیازهای اجتماعی انسان قرار دارد.