معماری فضاهای شهر صفوی
از گویاترین و زیباترین زبان‌های بصری و تجسمی تمدن اسلامی، معماری است که در بناهای پرشکوه خانه‌ها، مساجد، مقابر، آرامگاه‌ها، تکایا، بازارها، حمام ها، کاروانسراها، پل‌ها و حتی در مدارس علمی ظهور نموده است. هندسه، فرم، رنگ، کتیبه، مقرنس، نقوش انتزاعی، آب و نور عناصر بنیادی این معماری اند که تمامی آن بر بنیان معانی و مفاهیم اسلامی شکل گرفته و ظاهر گشته اند. هنر و معماری اسلامی متأثر از عرفانی شکل گرفت که از یک سو بنا به شرافت واقعیت در تصویر گری خود، آن را نفی نمی کند اما از سوی دیگر در متن واقعیت نیز نمی ماند بلکه راهی می جوید تا حقیقت واقعیت و باطن ظاهر را کشف کند (وارسته، و همکاران؛ ۱۳۹۴).
همچنین در این دوره تاریخی هنرهای گوناگون چنان پیشرفت نمودند که در کمتر دوره ای از تاریخ ایران بدان پایه رسیدند. بگونه ای که هنر ایران مقارن با سلسله صفوی به اوج خود می رسد (عبدالله پور؛ زندیه و حقی، ۱۳۹۴). در واقع، عصر صفویه دوره‌ای بوده که با الهام گیری از ارزشها و اندیشه های فلسفی اسلامی بخصوص مذهب شیعه، زمینه ظهور مکتبی به نام مکتب اصفهان گردید که در تاریخ معماری ایران پس از اسلام بی نظیرترین سبک معماری در ایران به شمار می آید. در این دوره کلیه آثار معماری دارای مضامین خاص عرفانی و فلسفی می باشند که با فرهنگ و معماری ایران قدیم عجین شده است. و مهمتر از همه تمام اصول معماری ایرانی اسلامی بکار گرفته شده است و اصل سادگی و سلسه مراتب فضاهای معماری در آن به دقت رعایت شده است (باطنیه و همکاران، ۱۳۹۳).
در معماری فضاهای شهر صفوی تزئینات از دو اندیشه مهم هویت ملی و مذهب تشیع سرچشمه می گرفت. آیات قرانی موجود در بناهای دوران اسلامی زیبایی و عظمت فضای معماری را تشدید می کند. طبق نمونه های بازمانده از سده های دهم و یازدهم، شانزدهم و هفدهم دوره صفویه از درخشان‌ترین دوره های ترقی و تکامل خطوط مختلف ایرانی بویژه، ثلث، نستعلیق و نسخ بوده است (عبدالله پور؛ زندیه و حقی، ۱۳۹۴). همچنین، تزئینات و آرایش بناها در این دوره، شکوه و زیبایی معماری را به گستره ظهور رسانیده است (سیروانی، ۱۳۹۴). در معماری صفویه برخلاف دوره‌های اولیه معماری، رنگ و تزیین، نقش بسیار مهمی دارد. و بناهای بسیاری از این دوره بجا مانده که اگرچه به لحاظ اصول معماری درخور توجه نیستند؛ از لحاظ تزیین و شکل ظاهری بسیار زیبا و بی بدیل‌اند. از این رو، بناهای اصفهان در این دوره منبع مهمی برای بررسی عنصر تزیین در معماری اسلامی ایران بشمار می روند. کاخ های زیبایی مانند کاخ عالی‌قاپو، هشت بهشت، چهل ستون و مساجد مشهور و مهمی همچون امام، شیخ لطف الله، شکوه تزیینات معماری دوره صفوی را نشان می دهند (زمانی؛ 1387: 9).
همچنین کاشی‌گری و کاشی کاری در دوره صفویه از آرایه های ارزشمند وابسته به معماری است که با عناصر و جزئیات فراوان، پدیده ای بود که توجه دنیای معماری را در جهان به خود جلب کرد (سیروانی، ۱۳۹۴). از دیگر آرایه های ارزشمند در این دوره می توان به کتیبه نگاری اشاره نمود. در واقع کتیبه نگاری، از جمله هنرهایی است که در تزئینات معماری صفوی به طرز خیره کننده ای جلوه‌گری می کند. بعضی از کتیبه های مذهبی در این زمان دارای مضامین شیعی هستند. استفاده از اسماء الله، آیات قرآنی، نام پیامبر و ائمه ی اطهار و احادیث شیعی مانند انا مدینه العلم و علی بابها زینت بخش معماری صفوی بوده است. وجود بناهای دوره ی صفوی مثل مسجد حکی در اصفهان و آرامگاه شیخ امین الدین دراردبیل همچنین تزئینات آرامگاه امام رضا ع در مشهد مقدس، جملگی نمایانگر شکوه تزئینات معماری اسلامی و تجلی مفاهی شیعی می باشد (نظام پور و قاسمی، ۱۳۹۳). معماری سلسله‌ی صفویه را می‌توان نشانگر خلاصه ای از زیبایی معماری ایرانی در نظر گرفت.
پژوهشگران برتر
مشاوره انجام پایان نامه معماری و شهرسازی
0990-135-4771
ثبت سفارس