پایان نامه معماری منظر
معماری منظر و آثار آن و در ادامه معماری منظر از جمله واسطهها و زبان مشترک میان انسان و طبیعت و محیط برای زندگی و ادامه حیات در طرح‌های معماری بودهاند. بدین ترتیب از سویی به دلیل ویژگیهای محیط و منظره گستردگی دامنه فعالیتهای معماری منظر در سطح کشورها و از سوی دیگر، رویکردهای بومگرا و پژوهشهای بوم شناسی منظر در کنار شناخت بهتر ویژگیهای محیطی و طبیعی فضاهای انسان ساخت، به ویژگیهای محیطی، اهمیت بیش از گذشته داده میشود. این اهمیت به دلیل حفظ سیما و منظره ارزشهای محیطی و عناصر طبیعی و برآیند مجموعه ادراکات محسوس و ذهنیت انسان از محیط است (خداداد، صالحی‌نیا؛ 1390).
از سوی دیگر منظر به دادههای محسوس جهان اطراف ما خلاصه نمیشود. بلکه پیوسته در ارتباط با ذهنیت ناظر، تشخص مییابد؛ ذهنیتی که بیش از یک نگاه بصری معمولی است. بدست آمدن ادراکات محسوس نتیجه کلیت عواملی است که حواس انسان را متأثر میسازد. شناخت از محیط در ترکیبی مادی معنوی با ذهنیت و خاطرات افراد موجودی جدید خلق میکند که منظر نام دارد. در حقیقت عمدهترین اثر کیفیت منظر در محدوده واکنشهای روحی به ظهور میرسد. ادراکات محسوس از منظر، تنها در زمینه عناصر بصری نبوده، بلکه سر و صدای محیط، بو و سایر عوامل تاثیر گذار بر حواس انسانی نیز در شکل دهی به آن ایفای نقش میکنند (همان). از این رو، مطالعات معماری منظر و درک شیوه‌های جلب بصری آنها بعنوان شناخت یک منظر حائز اهمیت است.
فورمن و گوردون (۲۰۱۱) یک منظر راء عرصه ناهمگی از سرزمین میدانند که از یک مجموعه اکوسیستمهایی که در تعامل با یکدیگر هستند تشکیل شده است و این مجموعهها در سراسر سرزمین به شکل مشابه تکرار میشوند. آنها اضافه میکنند که منظرها از نظر اندازه بسیار متنوع هستند و نیز شکل گرفته از سه مکانیزم که در درون مرزهای منظر عمل میکنند، می باشند. فرایندهای ویژه ژئومورفولوژیک که در طول زمانی طولانی رخ میدهند، سکنی گزینی موجودات زنده که موجب پدید آمدن الگوها میگردد و اختلالات درونی محلی اکوسیستمهای منظر که در طول زمان کوتاه رخ میدهند (قراگوزلو، ۱۳۸۱).
در واقع فرایند طراحی معماری منظر، از گذشته تا امروز نموداری را به عنوان رویکردهای کلی در منظر ارایه میکند و به سه جنبه انسانی، طبیعی یا جاندار و فیزیک بیجان در منظر اشاره میکند (فیضی، ۱۳۸۷، ۶۸). گلوریا پانگئی منظر را اینگونه تعریف کرده است: “منظر فرآیند قابل رویت و پویای توسعه بر روی سطحی از زمین است که حاصل تعامل میان عناصر زنده و غیر زنده و انسانی است و به حسب مکان و زمان تغییر میکند” (پانگنی، ۲۰۰۸، ص ۱۵). به عقیده او چیزی که منظر را از اکولوژی متمایز میسازد این است که: “اکولوژی فرآیندهای محیطی را که لزوماً قابل رویت نیستند مورد بحث قرار میدهد و در حالیکه منتظر نتیجه قابل رویت این فرایند است که دائما در حال تغییر هستند و در تکوین شخصیت و روح مکانی دخالت دارند تعریفی که ناوه در ۱۹۸۲ از منظر ارائه داده است، نیز قابل توجه است. به اعتقاد او، منظر کلینی است فیزیکی، اکولوژیک و جغرافیایی که الگوها و فرآیندهای طبیعی و انسانی در تلفیق با یکدیگر در آن وجود دارند (Farina, 1998: 45).
تعریف او از نقطه نظر طراحی منظر حائز اهمیت است، زیرا او بر نقش انسان در بوجود آمدن الگوها و فرایندهای موجود در منتظر تأکید میکند. برخی تعاریف ذکر شده در بالا ممکن است زوایای خاصی از نگرش به منظر را نشان دهند. از آنجا که پرداختن به موضوع طراحی منظر نیازمند رویکردی میان رشتهای و چند رشتهای است لذا توجه به تعاریف مختلف که به وجود خاصی از مفهوم منظر تأکید دارند میتواند بسیار سودمند باشد (قراگوزلو، ۱۳۸۱). محسن خراسانی زاده منظر را به فضای بیرونی هر مکانی اطلاق میکند که در میدان دید باشد (خراسانی زاده، ۱۳۸۲).
سیف الهی منظر را اینگونه تعریف میکند: منظر تصویری است مادی، جامد، فیزیکی و واقعی که حرکت ذاتی ندارد، عمل نمیکند ولی در عین حال انسانها آن را به وسيله حواس خود درک میکنند. هر یک از این حواس تأثیر بسیاری بر برداشت بیننده از محیط دارند (سیف الهی، 1387). همچنین عناصر منظر نیز عناصری از محیط زیست که مفهوم منظر را برای ساکنان آن تداعی میکنند بسیار متنوع بوده و شناخت و مدیریت آنها موضوع هنر مستقلی است که معماری منظر نام گرفته است (منشوری، ۱۳۸۳).
بطور کلی منظر را میتوان متشکل از عناصر با اجرائی طبیعی و فرهنگی دانست. عناصر طبیعی منظر را اجراء زنده و عیر زندهای تشکیل میدهند که حاصل فرآیندهای ژنوموفولوژیک و فیزیک و شیمیایی طبیعت هستند. عناصر فرهنگی نیز شامل اجزای زنده و غیر زنده هستند، با این تفاوت که نتیجه فعالیتها و فرایندهای انسانی و یا متأثر میباشند.
معیارهای طراحی معماری منظر
معیارهای طراحی منظر در طراحی معماری منظر م توان به در درجه نخست به معیارهایی توجه نمود که بیشتر جنبه عمومی دارند این معیارها به شرح زیر میباشند:
- هدفمندی
طراحی منظر باید از یک هدف پیروی کند و این هدف شامل ارتباط بین عوامل مختلف تشکیل دهنده یک طرح می باشد. تمام این عوامل در ارتباط با عوامل محیطی مانند باد و تابش آفتاب رطوبت و غیره باید مورد بررسی قرار می گیرند. این عوامل در هر قسمت باید پاسخگوی خود بوده و هیچ بخشی نمی تواند بدون ارتباط با سایر قسمت ها فعالیت داشته باشد (Donald J, . Molnaar 2009, P18).
- ارتباط با محیط اطراف
به عنوان نمونه برای طراحی منظر در حومه شهرهای واقع در دامنه کوه ها، اطلاع از خصوصیات اکولوژیک کوهستان و شناخت از سایر اکوسیستم های محلی همجوار و روابط بین اجزای این اکوسیستم ها ضروری است تا با طراحی اصولی به نحو مطلوب از کلیه فضاها استفاده شود. همچنین در ساماندهی و طراحی محیط کوهستان باید به آسیب پذیری آن به عنوان ویژگی مهم ساختاری و سانحه خیزی آن که ناشی از حضور اکوسیستم های متنوع و پیچیده است، توجه داشت. وجود تنوع پوشش گیاهی و آب شیرین موجود در کوهستان به عنوان منابع پایه، از طریق ایجاد مناظر کوهستانی مورد می تواند مورد حفاظت قرار گیرد. طراحی سازگار با محیط کوهستان، رویکردی اکولوژیک است که منظرسازی طبیعی را همراه با با زنده سازی اکولوژیک و حفاظت از محیط طبیعی مورد توجه قرار می دهد، به طوری که بر کاربرد گیاهان بومی در طرح تأکید می کند و به موضوع حفاظت از بستر و سیمای طبیعی کمک می نماید (یاوری، ۱۳۸۱، ص۷۸).
- در نظر گرفتن ارتباط بین فضاهای مورد استفاده و منظر
برایان کلاستن از این مورد به عنوان نظم طراحی یاد می کنند و معتقد است معماری منظر گونه ای از هنر است که در آن طراحی پوشش گیاهی نقش اصلی را بازی می کند. در طراحی منظر زمین نباید از بین برود. هر نقطه ای از محیط باید طبق هدف و منظوری بوجود آمده باشد. این امر به معنای استفاده الزاما عملکردی از فضا نیست. برای نمونه زمین یک قسمت از محیط شاید فقط بخاطر بوجود آوردن دید باز و یا جلوگیری از نفوذ صدا بداخل منظر مورد استفاده قرار گرفته باشد. در مکان هایی هم که قرار است استفاده عملکردی صورت گیرد، ارتباط بین وضعیت طبیعی و آن فعالیت باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال برای بازی تنیس احتیاج به زمین صاف وجود دارد، ولی برای نوعی ورزش زمستانی احتیاج به زمین شیب دار بیشتر حس می شود. در مورد دو فعالیت جدا از هم امکان استفاده از زمین که دارای اختلاف سطح بوده و بوسیله تعدادی درخت هم از هم جدا شده اند، بیشتر حس می شود. تمام استفاده های عملکردی و غیر عملکری منظر باید با توجه به خصوصیات آنها دسته بندی شوند.
- در نظر گرفتن ارتباط بین فضاهای مورد استفاده
بعد از مشخص کردن فضاهای مورد استفاده در طرح کلی منظر باید ارتباطات بین فضایی مورد مطالعه قرار گیرد. فضاها باید به نحوی دسته بندی شوند که هیچ فعالیتی مزاحم فعالیت دیگر نگردد و گروههای همخوان در کنار یکدیگر قرار گیرند. به عنوان مثال قسمتی که برای پیاده رو، تخصیص داده شده، می تواند در مجاورت مسیر های کوهنوردی، صخره نوردی و استراحت و نشیمن زیر سایه درختان در نظر گرفته شود، زیرا که هر سه عملکرد در یک دسته قرار می گیرند. و این در حالیست که مکانهای بازی باید دور از این مکانها قرار گیرند. اما خود اقسام مختلف مکانهای بازی می توانند در جوار یکدیگر واقع شوند. جمع آمدن فعالیت های مشابه در یک نقطه از دو نظر منطقی خواهد بود؛ یکی اینکه از تعداد کمتری پرسنل برای سرپرستی و نگهداری باید استفاده شود و در موقع نگهداری و تعمیر هم تمرکز بیشتری بوجود خواهد آمد. دیگر اینکه مراجعین براحتی می توانند فعالیت مورد نظر خود را در یک مرکز انتخاب شده پیدا کنند. در مواردی هم دو عملکرد یا مکان ضد و نقیض می توانند در جوار یکدیگر قرار بگیرند. مثلا محل های بازی برای کودکان باید در جوار قسمت والدین باید قرار گرفته شود، که پدرها و مادرها براحتی بتوانند بچه ها را کنترل کرده و یا مواظب آنها باشند. بعد از مشخص نمودن ارتباط بین فضاهای مورد استفاده، تعیین مکان مورد استفاده مهم و حساس می باشد. برای انتخاب محوطه ای جهت پیک نیک باید محلی در نظر گرفته شود که دسترسی به آب داشته باشد و بتوان در آن از سایه درختان استفاده کرد؛ دارای سکوهای برای نشستن باشد، به پارکینگ دسترسی داشته باشد و دارای چشم انداز مناسب باشد.
- رویکرد مردمی
مردم بهره برداران اصلی از محیط و منظر می باشند. پس باید در طراحی منظر عواملی در نظر گرفته شود که مورد علاقه مردم باشد. در طراحی منظر در عین حال که باید به تسهیلاتی ماشینی و مدرن توجه لازم را معطوف نمود نباید از مردم وار بودن طرح ها غافل گردید. مثلا جادها باید از شیب مناسب و دید خوب راننده و پیچ های مناسب با توجه به ضوابط قانون گریز از مرکز ساخته شود، اما باید این را هم در نظر گرفت که در ضمن دید طبیعی مناسب برای کسانی که این مسیر را پیاده حرکت می کنند حفظ شود. اگر همه چیز تکراری شود.
- آزادی انتخاب عمل
آزادی انتخاب عمل یک نفر در محیط، خود از نظر روانی می تواند بسیار آرام بخش باشد. در طراحی منظر باید این امکان وجود داشته باشد که عده ای بتوانند در زیر سایه درختان استراحت کرده، عده ای بتوانند بازی کرده و بطور خلاصه هر کس هر کاری دلش خواست انجام بدهد.
- عملکرد و زیبایی
در مورد طراحی منظر در کنار عملکرد یک بخش، باید زیبایی هم در نظر گرفته شود. نبود زیبایی در منظر سبب می شود علاقه مخاطب نسبت به آن منظر کاهش یابد و در نتیجه هدف طراح، که جلب توجه و رضایت خاطر مخاطبین می باشد با شکست روبرو خواهد شد.
- اثرات روانی خطوط، فرم ها، بافتها و رنگها
خطوط، فرمها، بافت و رنگها هر یک اثرات روانی خاصی را در بیننده منظر ایجاد مینمایند. در ادامه به پاره ای از آنها اشاره شده است: خطوط راست، بوجود آورنده نوعی رکود می باشند و نوعی صلح و آرامش را تلقین می کند. خطوط عمودی، نوعی کشش بطرف بالا و روحانیت را القامی نمایند. خطوط زیگزاگ، بوجود آورنده نوعی احساس حرکت و روح بخشی می باشند. خطوط منحنی آرام، گرچه نوعی احساس حرکت و تفرج روح بوجود می آورد ولی شدت تاثیرشان به اندازه خطوط زیگزاگ نیست. بافت های خشن می توانند همان احساس خطوط مستقیم را در بیننده بوجود بیاورند، که نوعی کسالت در مخاطب می باشد و در عوض بافت های لطیف احساس کاملا مخالفی را ایجاد می کند. با شناسایی خطوط، رنگ ها، سطوح و بافت های مختلف می توان به این نتیجه رسید که برای بدست آوردن محیطی دلپذیر باید تمام اشیاء و اجزا چنان در کنار یکدیگر قرار بگیرند که کیفیت های مکمل کننده یکدیگر را نشان دهند.
- هماهنگی بین مصنوعات و فضای اطراف
هماهنگی بین مصنوعات و فضای اطراف باید بسیار زیبا و منطقی جلوه کند. بگونه ای که انگار از محیط اطراف خود روئیده شده اند، همچنین ساختمان ها و پارکینگ ها باید با توجه به توپوگرافی مکان یابی شوند.
- متناسب بودن با کاربری
برای طراحی یک فضا باید ضوابط مرتبط با آن فضا در نظر گرفته شود، از جمله مسیرهای ارتباطی، خوانایی، استفاده صحیح از میزان فضای سبز، درختان و آب نما که نوعی لطافت در بینندگان بوجود آورد.
- مناسب بودن با مقیاس و اندازه
برای درک اندازه، تناسب و توازن طراحان از اصول هندسی مانند مکعب های دوتایی، ریشه سوم، مقطع طلایی و مارپیچ لگاریتمی استفاده می کنند. این روش ها در طراحی منظر و تولید فضا کاربرد دارند. طراحی فضاهای بیرون دو نوع مقیاس مختلف برای اندازه گیری دارد. اول: مقیاس انسانی می باشد، برای درک این مفهوم باید دانست که بشر برای اندازه گیری محیط پیرامون خود بیشتر علاقه مند به مقایسه با واحدی است که خود بیشتر با آن آشنایی دارد و این واحد چیزی غیر از اجزای بدن خود او نمی باشد. اگر این تناسبات انسانی وجود نداشته باشد، در انسان تولید ناراحتی می کند. این مطلب در مورد هر محلی که قرار است انسان در آنجا زندگی کند یا زمانی را بگذراند صادق است. مقياس سرعت نیز یکی از عوامل قابل توجه در طراحی می باشد، وقتی که در اتومبیل خود با سرعت ۸۰ کیلومتر در جاده در حرکت هستید، فقط خواهید توانست شکل های بزرگ و فرم های عظیم را از یکدیگر تشخیص بدهید و از جزئیات، اطلاعات کاملی بدست نخواهید آورد. اما وقتی مشغول راه رفتن می باشید جزئیات بیشتر مورد توجه قرار خواهند گرفت. زمانی که نشسته اید جزئیات بیشتری مورد توجه تان قرار می گیرد. پس در مسیر های که برای راه رفتن در نظر گرفته شده است لازم است که جزئیات مورد توجه قرار بگیرند ولی نه به اندازه ای که در نزدیک یک نیمکت برای نشستن این جزئیات اهمیت دارند (انصاری، ۱۳۸۹، ص۷۸).
- بررسی مسائل عملکردی در طراحی منظر
همانگونه که پیشتر اشاره گردید طراحی مکان یک فعالیت خاص باید به گونه ای صورت پذیرد که اطلاعات کافی راجع به ابعاد آن فعالیت از منابع مختلفی به دست می آید، مثلا برای دانستن اندازه یک زمین تنیس به اندازه استاندارد آن باید مراجعه شود.
- هماهنگی با نیروهای طبیعی
برای تعیین موقعیت فعالیتهای مختلفی که در نظر داریم در یک منظر بگنجانیم، باید ارتباط آنها را با نیروهای طبیعی از جمله آفتاب و باد وغیره در نظر گرفته شود. به عنوان نمونه برای مکان گزینی زمین بازی تنیس که توپ از یک طرف مستقیما به طرف دیگر فرستاده می شود باید موقعیت زمین، شمالی- جنوبی در نظر گرفته شود که آفتاب مستقیما به چشم بازیکنان نتابد.
- نیازهای انسان
در نظر گرفتن خصوصیات جسمانی و راحتی های جسمانی در نشانه هایی که مورد استفاده افراد یک محیط قرار می گیرد ضروری است. مثلا آیا شیب یک نیمکت باید آنقدر زیاد باشد، که استفاده کننده از آن در حفره انتهایی بیفتد و یا تیرهای پشتی باعث مزاحمت بشوند و یا اصولا باید پشتی وجود داشته باشد یا اینکه بدون پشتی باشد. همچنین این استانداردها در مورد سایر نشانه ها از قبیل اجاق ها ، چشمه ها، پله های عبور دادن کالسکه بچه ها نیز باید رعایت شوند.
- نقش گیاه در منظر
گیاهان می توانند علاوه بر جنبه زیبایی شناختی و پاکیزگی هوا نقش های مختلفی در محیط را بر عهده گیرند. درختان دارای فرم های مختلف می باشند و ضمنأ رشد آنها تا حد معینی می باشد که با توجه به این نکات باید از آنها در جاهای مختلف استفاده کرد. باید توجه داشت که عمر درخت ها محدود است و بعد از زمانی از بین میروند. پایان نامه معماری منظر