فضاهای عمومی شهری
فضاهای عمومی شهری به عنوان ضرورت سرمایه ای اجتماعی برای تقویت یکپارچگی و هم چنین ایجاد بستر مکانی کارکردهای اجتماعی موجب تسهیل روابط و پالایش ساخت اجتماعی می‌شوند. ساز و کارهایی از جمله افزایش سطح مشارکت تقویت تعاملات اجتماعی و توسعه همه جانبه باعث بسط احساس امنیت و ارتقاء حس هویت و تعلق اجتماعی در جامعه می شود عوامل اجتماعی مانند پیوندهای اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، همبستگی و .. بر ارتقاء حس هویت و تعلق اجتماعی موثرند تاثیر مشارکت اجتماعی بر ارتقاء حس هویت و تعلق اجتماعی نیز اجتناب ناپذیر است (صالحی وانانی، ۱۳۹۴).
تعاملات اجتماعی
عدم برنامه ریزی مناسب در این زمینه منجر به ایجاد فضاهای شلوغ و پر غوغای شهری است، که همه ی شهروندان را به انزوا کشانده، موجبات عدم تعاملات اجتماعی را فراهم آورده و در مجموع منجر به کاهش کیفیت زندگی در شهرها شده است. شهروندان منبع حیاتی شهرها به شمار می آیند و خلاقیت کسانی که در یک شهر زندگی می کنند و یا امور آن را بدست دارند، متضمن موفقیت آن شهر در دنیای آینده است. این رویکرد می تواند به فراخور ظهور گرایش های جدید در طراحی و برنامه ریزی شهری مورد توجه قرار گیرد. فضاهای باز عمومی در شهر یکی از مهم ترین عناصر شهری است به طوریکه بیشتر این فضاها بیان کننده‌ی احراز هویت شهر و اساساً شهر با آن تعریف می گردد.
فضاهای باز و عمومی
فضای شهری به طور عام و فضاهای باز عمومی به شکل خاص محیطی مناسب برای بروز خلاقیت شهروندان می باشد (بختیاری و همکاران؛۱۳۹۳). از این رو، اهمیت نقش فضاهای عمومی در تداوم هویت در محلات شهری در برنامه ها و طرح های اجرایی است. چنانچه فضاهای عمومی امروزه بیشتر به مثابه معبری برای عبور و نه برای مکث درنظر گرفته می شود ادامه این روند نه تنها باعث انقطاع از سیرگذشته تاریخی محله می گردد بلکه پیامد آن بی هویتی سازمان فضایی شهرها را در پی خواهد داشت (سجادزاده و بشیری مشتاق، ۱۳۹۳).
الکساندر و فضای شهری
كريستوفر الكساندر با طرح موضوع 7 مرحله يا قاعده رشد (رشد تدريجي، رشد كل هاي بزرگ تر، آينده نگري، فضاهاي شهري مثبت، تعیين طرح ابنيه بزرگ، انعكاس جوانب ساختماني در نماي ابنيه، شكل گيري مراكز اصلي و فرعي) به ابعاد كالبدي و رشد تدريجي و نظم غيرهندسي فضاهاي شهري اشاره مي نمايد. محور اصلي در مطالعات كليف ماتين و همكارانش طراحي شهري است. ماتين طراحي شهري را “مطالعه طرح عرصه عمومي شهر كه خيابان ها، بلوارها، ميدان ها، پارك هاي شهر را به همراه نماهاي ساختمان هايي كه آن فضاها را تعريف مي‌نمايند (کاشانی‌جو؛ 1389: 98).
انواع فضاهای عمومی شهری
خیابانها، مهمترین فضاهاي همگانی هسته مرکزي شهر هستند که فضاي بین بر ساختمان ها در دو سوي معبر، شامل پیادهروها را در نظر میگیرند و به دلیل در معرض دید بودنشان، خیابانها میتوانند نقش مهمی را در ایجاد تصویري منسجم، واحد و مثبت از شهر ایفا کنند. دیگر انواع فضاهاي همگانی مانند پاركها، میدانچهها، گذرگاههاي سرپوشیدهي تجاري (بازارچهها)، نگارخانهها نیز میتواند به تثبیت و تحکیم شخصیت مرکز شهر به عنوان یک مکان کمک کنند. (مرشدی، مدیری، 1392 به نقل از پامیر، 1389).
میادین و خیابان
میادین خیابان، یک فضاي باز عمومی کوچک اندازه در مجاورت پیاده رو و چسبیده به خیابان است که یا به دلیل عریض شدن پیاده رو و یا به دلیل امتداد آن در زیر یک گذرگاه طاقدار ایجاد می شود. این فضا معمولاً براي نشستن در یک بازه ي زمانی کوتاه جهت انتظار یا تماشا استفاده می شود. مردها بیشتر از زن ها از این فضا استفاده می کنند.فضاي مشترك نیز قسمتی از ساختمان هاي با تراکم بالا و جدید هستند. کارکرد اصلی آنها ایجاد جذابیت براي ساختمانهاي تابعه است. معمولاً مالکیت خصوصی دارند اما دسترسی براي عموم آزاد است. در بعضی موارد این فضاها بعد از زمان اداري بسته می شوند.
بنگاه های شهری
پناهگاه شهري نیز نوعی میدان است که در آن بیشتر به گیاهکاري پرداخته شده و مانند پارك یا باغ بوده و اندکی از خیابان جدا است. مکان و طراحی خاص این فضا، آن را از سر و صدا و فعالیت هاي شهري دور کرده است. این فضا معمولاً براي صرف ناهار، مطالعه و فعالیت هاي اجتماعی، مورد استفاده است و تنها فضایی است که زنان را بیشتر از مردان و یا حداقل به اندازه مردان به خود جذب میکند. فضاهاي عمومی بزرگ بسیار به تصورات ما از میادین قدیمی نزدیک است. وقتی این فضا در میان کاربريهاي دیگر از جمله محل کار، خرده فروشی، انبار و حمل و نقل عمومی قرار می گیرد، افراد بیشتري و متنوع تري را نسبت به سایر گونه هاي میدان از فاصله هاي دورتر به خود جذب می کند. این فضا آنقدر بزرگ و انعطاف پذیر است تا براي هرگونه فعالیت نظیر افرادي که براي ناهار به آنجا می آیند. کافه هاي دائر در فضاي باز، عابرانی که صرفاً از آنجا عبور می کنند، کنسرتهاي گاه به گاه، نمایشهاي هنري، نمایشگاهها و مسابقات، فضا وجود داشته باشد. این فضاها معمولاً متعلق به عموم هستند و از آنها با نام “قلب شهر” نام برده میشود (همان).