زمینه گرایی و ابعاد آن
معماری علمی جدا از مقوله فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی ، جامعه شناسی و… نیست ودر واقع برآیند و انعکاسی آنهاست. زمینه و متنی که اثر معماری در آن موجودیت می یابد واجد ویژگی ها و خصوصیات انحصاری کالبدی، جغرافیایی، اقلیمی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی و… می باشد. در این متن درباره ابعاد زمینه گرایی از جمله زمینه کالبدی ، زمینه تاریخی، زمینه اجتماعی – فرهنگی، زمینه اقلیمی و زمینه طبیعی توضیحاتی ارائه شده است که به اختصار به هر کدام از آن می پردازیم (مصلحت جوماکلوانی و روشن، ۱۳۹۵).
زمینه گرایی کالبدی
در زمینهگرایی، اجزای شکل شهر به تنهایی ارزیابی و مطالعه نمی شود ، بلکه در زمینه وسیع تر محیطی قرار می گیرد. یک اثر معماری با نظام بزرگتر شهری مرتبط است ودر سلسله مراتبی از مجموعه ها قرار می گیرد. بنابر این زمینه گرایی پیوندی میان معماری و شهرسازی در زمینه ای معین است. به عبارت دیگر ، زمینه جایی است که معماری و شهرسازی را به هم مربوط می سازد. گرایش شهرسازان به ساخت وساز در مجموعه به معنی در هم بافتن نو و کهنه به نحوی است که بتواند یک کل زنده ومطلوب ایجاد کند. عناصری چون فرم و شکلی ، مقیاسی ، تناسب ، جزئیات مصالح ، بافت ، رنگ ها، هندسه ، دسترسی ها، جهت گیری ، چشم اندازها و پرسپکتیو ، توپوگرافی محلی ، وضعیت پوشش گیاهی، بافت شهری، جنسی مصالح ، ترکیب بندی مصالح ، ترکیب احجام وفرم ها در کنار یکدیگر ، سازماندهی فضاها، همجواری بناها با یکدیگر ، پیوند بناهای قدیمی و جدید، خط آسمان، خط زمین و نوع اتصال به زمین و بسیاری از این مسائل را در بر میگیرد.
آنالیز و شناخت واقع بینانه از بستر طرح به لحاظ کالبدی امری حتمی است. برخی در مقیاس خرد وبرخی در مقیاس کلان عمل می کنند. پرداختن به هر یک از این عوامل در مقیاس خودش نتیجه بخش و موثر است. در نظر گرفتن تمامی این موارد هر چند مسئله ای سخت به نظر می رسد اما نمونه های موفق معماری این هشدار را می دهد که توجه به محیط و حل معضلات معاصر امری بعید و غیر ممکن نیست (مصلحت جوماکلوانی و روشن، ۱۳۹۵).
تاریخی اگر جامعه ای خود را از گذشته جدا کند تلاش انسان گذشته خود را بیهوده انگاشته است . و قطع استمرار تاریخی انسان تحقیر حیات گذشته اوست. باید از آنچه گذشته انجام داده اند بهره بگیریم. اگر بخواهیم در علم پیشرفت کنیم باید بر روی شانه های پیشکسوتان بایستیم و سنت خاصی را ادامه دهیم زیرا جامعه و توسعه آن با سنت پیوند خورده است. همان طور که فرضیه برای کشف واقعیت ها در علم به کار می رود سنت همین نقش را برای جامعه دارد. اگر چه سنت قابل نقد و تغییر است اما نظمی خاصی ایجاد می کند و مبنایی است برای عمل به زمینه باید به عنوان نوعی از تاریخ نیز نگاه کرد. زمینه را نه به عنوان عاملی ایستا ودر زمان ، بلکه بایستی به عنوان عاملی پویا و متغیر و سیالی در نظر گرفت.